💐💐हिमयात्रा💐💐

             ही अशी हिमयात्रा आहे, की ज्या यात्रेत आपल्याला शीख बांधवांचे प्राचीन, पवित्र व  दुर्लभ असे तीर्थस्थान ‘हेमकुंड’चे  दर्शन घडते. गढवाल(आताचे उत्तराखंड) परिसरात सुमारे १५,२१० फूट उंचीवर हे तीर्थस्थान वसले आहे. 

                   गंगोत्री, यमनोत्री, बद्रीनाथ व केदारनाथ अशी चारधाम हिमयात्रा मोहिम साद माऊंटेनिअर्स या गिर्यारोहण संस्थेने आयोजित केली होती. या मोहिमेत दुर्गम मार्गाने पदभ्रमण होणार होते. हेमकुंडची यात्रा मला या मोहिमेत सहभाग घेतल्यामुळे करता आली. पवित्र अशा गुरुद्वारामधील शीख बांधवांची आतिथ्यशील सेवावृत्तीही मला या यात्रेत अनुभवायला मिळाली.

                   या हिमयात्रेतील स्मरणीय क्षण मी येथे शब्दबद्द करीत आहे………..............

💐हेमकुंड💐

              उत्तराखंडमध्ये बहुसंख्य परिसर शुभ्रधवल हिमालयीन शिखर रांगा व दुर्गम दऱ्या खोऱ्यांनी व्यापलेला  ‘पहाडी इलाखा‘ आहे. गंगोत्री हे प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र याच भागात आहे. तेथून दिसणाऱ्या उत्तुंग हिमशिखरांत लपलेलं १९,०९० फूट उंचावरील रुदुगैरा शिखर आमच्या गिर्यारोहण संस्थेला आरोहित करायचे होते.

                     त्याकरीता साहसी मोहिम आखण्यापूर्वी त्याचा पायथा(Base Camp) गाठून नीट सर्व परिसराचा अंदाज घ्यावा, या उद्देशाने संस्थेने चार धाम मोहिम वेगळ्या रूटने करण्याचा कार्यक्रम निश्चित केला व नंतर आमची मोहीम सुरू झाली.  

                   या मोहिमेत प्रथम यमनोत्री, मग गंगोत्री-तपोवन, नंतर रुदुगैरा बेस कॅम्प, त्यानंतर श्री केदारनाथ, असे पदभ्रमण करीत करीत आम्ही बद्रीनाथ क्षेत्री दाखल झालो. येथून परतताना शिख समाजाचे पवित्र स्थळ म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या हेमकुंडचे दर्शन सर्वांना घ्यायचे होते. याच भागात जगभरात प्रसिद्ध असणारी फुलोंकी घाटी(Valley of Flowers) देखील आम्हाला बघायची होती.

                   नियोजनाप्रमाणे आम्ही पहाटे साडे सहा वाजता बद्रीनाथ सोडले. नऊच्या दरम्यान गोविंद घाटला आलो. मुख्य रस्त्यापासून गोविंदघाट १ किमी. आत आहे. तेथील गुरुद्वारात सर्वांचे उत्तम स्वागत झाले. चहा रोटीही देण्यात आली. या गुरुद्वारामध्ये राहाण्याची व्यवस्था देखील आहे.

                    येथून १३ किमी. अंतरावर असणाऱ्या घांगरियाकडे आम्हाला जायचे होते. तेथून सहा किमी. पुढे हेमकुंड क्षेत्र आहे. गोविंदघाट येथील गुरुद्वाराच्या व्यवस्थापकांना विनंती करून साऱ्यांचे जादा सामान येथेच ठेवले व लंगरमधील जेवण करून आम्ही दुपारी घांगरियाकडे प्रयाण केले.

                     ही अधूनमधून चढाई असलेली वाट आहे. या मार्गात एका तासाच्या अंतराने छोटी वस्ती लागते. त्या पुढे उजव्या बाजूस नदी लागते. या ठिकाणी वन विभागाने लोखंडी  दोरीचा एक पाळणा लावला आहे. नदीपलीकडे जाण्यासाठी पाळण्यात उभे राहून एका बाजूचा दोर खेचून पुढे सरकावे लागते. हा दोर ओढण्यास चांगली  ताकद लागते. शिवाय, आपले बोट त्या दोरात सापडण्याचीही शक्यता असते !

                      आम्ही हे थ्रिल अनुभवले व पलीकडे गेलो.

                      घांगरिया पंधरा मिनिटांवर असताना पावसाला सुरुवात झाली. पाऊस थोडा कमी झाल्यावर पुढे  निघालो व काही वेळातच घांगरियाला पोहोचलो.

                      हे वस्ती नसलेले छोटे गाव आहे. येथे शिखांचे गुरुद्वारा असून  दोन दुकानदार तेथे रहातात. यात्रेच्या वेळी येथे भाविकांची वर्दळ असते.

                     आता यात्रेचा काळ संपला होता. हेमकुंडला बर्फ पडतेय म्हणून तेथील गुरुद्वारा बंद करण्यात आले होते. घांगरिया येथेही गुरुद्वारा बंद करण्याची तयारी चालली होती.  येथे ‘ कारसेवा ‘ करणारे शिख बांधव आज-उद्या गोविंदघाटला परतणार होते.

                     अशा परिस्थितीत त्यांनी आमची राहण्या-खाण्याची व्यवस्था केली. येथे थंडी जास्त असल्याने प्रत्येकाला दोन-दोन ब्लॅंकेट्स मिळाली. जेवण आटोपले. मग आम्ही सारे उद्या हेमकुंड ?  की व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स पाहायचे ?, याची आखणी करीत निद्राधीन झालो.

                     दुसऱ्या दिवशी सकाळीच आमच्यातील काहीजण व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स पाहायला गेले. आम्ही काही सहभागी मात्र हेमकुंडच्या दिशेने निघालो.

                     घांगरिया ते हेमकुंड हे अंतर  ६ किमी. इतके आहे. ही वाट चढाईची असली, तरी प्रशस्त आहे. चालताना वातावरणातील थंडी अनुभवत सारेजण हेमकुंडला पोहोचलो.

                    या ठिकाणी गुरुद्वारा, विस्तिर्ण सरोवर (हेमकुंड किंवा हिमकुंड) आणि सभोवताली असलेल्या शुभ्रधवल पर्वतरांगांचे मनोहर दर्शन घडते.

                    हेमकुंडचे गुरुद्वारा बंद असल्याने साऱ्यांचा विरस झाला. पण इलाज नव्हता.

                    हेमकुंडचे विस्तीर्ण सरोवर एवढे थंडगार होते, की त्यात हात घालवत नव्हता !  दुपारच्या वेळी देखील इथे  कडाक्याची थंडी पडली होती ! अशा स्थितीत आमच्यातील एका महाभागाने या सरोवरात स्नान करून स्वतःची हौस भागवुन घेतली ! आपले हात गारठू नयेत म्हणून आम्ही या ठिकाणी छोटी शेकोटी पेटवली.

                   येथे फोटो घेण्याची संधी काही क्षण आम्हाला मिळाली. त्याचा आम्ही लाभ घेतला.

                   हेमकुंड हे शिखांचे परम पवित्र ठिकाण आहे. अमृतसरचे सुवर्णमंदिर जसे आयुष्यात एकदा तरी पाहावे, असे शिख भाविकाला वाटते, त्याचप्रमाणे हेमकुंड हे तीर्थक्षेत्र पाहाण्याचीही त्याची इच्छा असते. अर्थात हे स्थान उंचावर असल्याने बहुसंख्य भाविकांना हेमकुंड यात्रा करणे जमत नाही.

                    सात पर्वतांच्या मध्ये असणाऱ्या हेमकुंड क्षेत्री शीख गुरू गोविंदसिंगांनी पूर्वजन्मी तप-उपासना केल्याची कथा सांगितली जाते. तेच क्षेत्र आता नवीन स्वरूपात बांधण्याचे काम येथे सुरू आहे. घांगरियापासून शक्य होईल त्या मार्गावर पायऱ्या, भाविकांना निवासाच्या सोयी, प्रसादाचे लंगर आणि गुरू ग्रंथसाहिबाचे पूजास्थान इ. परिपूर्ण सोयी करण्याचा व्यवस्थापकांचा मानस आहे.

                   कडाक्याची थंडी व खराब हवामान यामुळे हेमकुंडला अधिक थांबणे शक्य नव्हते. म्हणून साऱ्यांनी गुरुद्वाराला बाहेरून नमस्कार केला  व थोडेफार खाणे खाऊन परतीची वाट धरली.

                  आता बर्फवृष्टीला सुरुवात झाली होती. त्यामुळे वेग वाढवून सारे खाली उतरू लागलो व काही वेळाने घांगरियास आलो. फुलों की घाटी पाहण्यास गेलेले आमचे तिन्ही अंकल्स निराश होऊन येथे परतले होते. एकही फुल व्हॅलीत  नसल्याचे त्यांनी आम्हाला सांगितले. हा फुलांचा सिझनच नव्हता म्हणे !

                  घांगरियाहुन पुन्हा गोविंदघाटला परतण्याचा आमचा विचार पाऊस व खराब हवामानामुळे उद्यावर ढकलावा लागला. रात्रीचा मुक्काम घांगरियातील गुरुद्वारामध्येच करावा लागला. 

                  दुसऱ्या दिवशी भल्या पहाटे आमच्या टीमने घांगरिया सोडले. वाटेत पाळणा लागला. थोडा वेळ तेथे थांबायचे ठरवले. मात्र पाळण्यावरून अलीकडे येण्याच्या प्रयत्नात आम्हाला फटका बसला.

                  आमचा  मित्र सुरेश याचे बोट, पाळण्याची तार व चकती यामध्ये अडकले व त्यास दुखापत झाली. मग आम्ही पाळण्याचा नाद सोडला व सोपी वाट पकडून गोविंदघाटला आलो.               

                  गोविंदघाटातील गुरुद्वारात दुपारचे जेवण केले. गुरू ग्रंथसाहिबाचे दर्शन घेतले. तद्नंतर आमच्या हिमयात्रेचा समारोप करून सारी टीम सडकेच्या मार्गाने वाहन प्रवास करीत मार्गस्थ झाली.

                   ही स्मरणीय हिमयात्रा १९८७ साली मी केली असली, तरी त्यातील ताजेपणा आजही तसाच आहे.

 

                                                          :::::::::::::::::::::::::