💐💐आठवणीतील व्याख्याने💐💐

            स्वर्गीय एकनाथ ठाकूर यांचे आपण नाव ऐकलंय कधी ? नॅशनल स्कुल ऑफ बँकिंग या सुप्रसिद्ध प्रशिक्षण संस्थेचे ते संस्थापक होते. आपल्या महाराष्ट्रातील बेरोजगार तरुण तरुणींनी सरकारी कार्यालयात उच्च पदावरील अधिकारी म्हणून नोकरी करावी याकरीता ‘एन.एस.बी.’ प्रशिक्षण संस्थेच्या माध्यमातून राज्यभर स्पर्धा परीक्षांकरीता त्यांनी पूर्वतयारी करून घेतली. आपल्या राज्यातले तरुण आय.ए.एस., आय.पी.एस., आय.एफ.एस. आणि बँका, तसेच सरकारी व सार्वजनिक क्षेत्रातील प्रशासनात उच्चपदी नियुक्त व्हावेत, हे त्यांचे स्वप्न होते.

                 आज राज्यात व केंद्रात, त्याचप्रमाणे बँका आणि विविध कार्यालयात दिसणाऱ्या उच्च पदावरील तरुण मंडळींची वाढलेली टक्केवारी म्हणजे एकनाथ ठाकुर सरांच्या स्वप्नांची पुर्तताच आहे.

                 या उत्साही व्यक्तीने पुढाकार घेऊन स्थापिलेली सारस्वत सहकारी बँक आज आपल्या देशातच नव्हे, तर विदेशात सक्षमपणे कार्य करीत आहे.

                 स्पर्धा परीक्षेच्या तयारीसाठी मी सरांच्या  ‘एन.एस.बी.’ चे क्लासेस अटेंड केले होते. त्यांचे फक्त इंग्रजी भाषेवरच प्रभुत्व नव्हते, तर अत्यंत सोप्या शब्दांत इंग्रजीतले व्याकरण, सामान्य ज्ञान, गणित, मराठी साहित्य व व्याकरण, हे विषय शिकविण्यात हातखंडा होता. याचा प्रत्यक्ष अनुभव मी त्यांच्या क्लासमध्ये घेतला आहे.

                 मला एकनाथ ठाकूर यांचे जाहीर व्याख्यान ऐकण्याचीही संधी मिळाली. त्यांचे विचार आजच्या तरुणांनाही प्रेरणादायी ठरतील म्हणून त्या व्याख्यानातील सारांश मी येथे देत आहे……………

💐 नोकरीत मराठी तरुण का नाहीत ? 

💐 व्याख्याते : एकनाथ ठाकूर 💐

            मराठी वृत्तपत्र लेखक संघ, ही दैनिक-वृत्तपत्रात सामाजिक समस्या हिरीरीने मांडणाऱ्या मराठी पत्रलेखकांची जुनी व प्रसिद्द संघटना आहे. यांचे नियमित कार्यक्रम परळच्या शिंदेवाडी येथील पालिका शाळेत असलेल्या कार्यालयात होतात. सन १९८९ मध्ये या संस्थेने आयोजित केलेल्या एकनाथ ठाकुरांच्या व्याख्यानास मी गेलो होतो.

                 ते व्याख्यान मुलाखत स्वरूपात होते. त्यावेळी श्रोत्यांशी संवाद साधताना ठाकूर सरांनी मनमोकळेपणाने मराठी माणसांविषयीची स्पष्ट मते ऐकवली.

                 नोकरीत मराठी माणूस का मागे राहातो ? तो मोठमोठ्या पदांवर का पोहोचत नाही ? त्यावर उपाय कोणते ? याबाबत भाष्य करून त्यांनी सांगितले की, ‘ आपण आपल्यातील न्यूनगंड काढून टाकायला हवा. आपण कुठे कुठे व कसे कमी पडतो आहोत याचे स्वतःच परीक्षण करून आपल्यात सुधारणा करून घ्यायला शिकले पाहिजे. ते कठीण असले, तरी मनात आणलेत तर निश्चित जमेल. नोकरी मिळविताना या सर्व बाबी तरुणांनी गांभीर्याने लक्षात घ्याव्यात. वशिल्याच्या जगात गुणवत्तेस देखील प्रयत्नांती वाव मिळतो.’

               ‘प्रत्येकात सामाजिक बांधिलकीसुद्दा असायला हवी. आपले करिअर करताना आपल्याकडून समाजासाठी  वेळ द्यावा. त्याचप्रमाणे, आपली ज्ञानलालसा सदैव जागृत ठेवावी. भोवती फिरताना डोळे नीट उघडे ठेवलेत व ज्ञान मिळविण्यात स्वारस्य दाखविलेत तर तुम्ही ज्ञानी व्हाल.                  

                आय. इ. इस. संस्थेच्या किंग्ज जॉर्ज हायस्कुलचे (आताचे राजा शिवाजी विद्यालय) ठाकूर सर सचिव होते. त्यावेळी प्रिन्सिपॉलच्या नेमणूकीकरीता त्यांनी इंटरव्ह्यू घेतलेल्या एका उमेदवाराजवळ जनरल नॉलेजचा अभाव   आढळला व त्याची खंत वाटली.

               ‘लोकसत्ता’ या वर्तमानपत्रामध्ये एका आय.ए.एस. पास झालेल्या मराठी तरुणाच्या घेतलेल्या मुलाखतीची आठवण त्यांनी ऐकवली. त्या तरुणाला सर्व प्रश्नांची उत्तरे देता आली. अपवाद फक्त-राजा शिवाजी या विषयाचा. हा राजा गुंडांच्या टोळीचा प्रमुख होता, की  स्वराज्याचा राजा होता ?, या प्रश्नाचे योग्य उत्तर तो तरुण देऊ शकला नाही. आणि तो किंग जॉर्ज हायस्कूलचा विद्यार्थी होता !

           मोरवीत राहणारा एक आय.ए.एस. परीक्षेला नापास झालेला मुलगा पुन्हा परीक्षेस बसण्यापूर्वी ठाकूर सरांकडे आला. त्याला मोरवीत जन्मलेल्या थोर गृहस्थाचे नाव (महर्षी दयानंद सरस्वती) माहीत नव्हते !

               म्हणून प्रत्येक तरुणाला शंभर टक्के नाही, तरी जुजबी सामान्य ज्ञान असायलाच हवेच, हे ठाकूर सरांचे आग्रही म्हणणे होते.

              स्वतःच्या आयुष्यात घडलेल्या बऱ्या वाईट घटना सांगताना, त्यातून आपण कसा मार्ग काढीत वाटचाल करीत इथपर्यंत आलो, याची हकीकत ठाकूर सरांनी ओघवत्या शैलीत श्रोत्यांना ऐकवली.

              त्यांचा कोट नेहेमी गळाबंद का असतो, याचे कोडे मला पडले होते. त्यांची कॅन्सरची  दोन-तीन ऑपरेशन्स झाली होती. त्याचीही माहिती त्यांनी दिली.

             असा हा विलक्षण माणूस शारीरिक वेदना सहन करून नेहेमी किती प्रफुल्ल अवस्थेत जगतोय, याचा अभिमान वाटला आणि त्यांचे विषयीचा माझा आदर वाढला. ठाकूर सरांच्या मित्र परिवारात बडीबडी मान्यवर मंडळी होती. बाबा आमटे त्यांचे परममित्र होते.

             त्यांच्यातील सामाजिक जाणिवेचे आणखी एक वैशिष्ट्य मला ऐकायला मिळाले. एन.एस.बी. संस्था पुस्तके देखील प्रकाशित करते. मात्र अगोदर या संस्थेने अभ्यासाचीच पुस्तके प्रकाशित केली होती. आता इतरही विषयाची पुस्तके प्रकाशित होतात. अनुवाद लेख, कथा संग्रह इ. वितरित करण्याच्या वेगवेगळ्या कल्पनाही त्यांचेकडे आहेत.

            मराठी प्रकाशकांबाबत त्यांचे त्यावेळचे मत चांगले नव्हते. ‘ पुस्तकाची पात्रता ते छापण्याअगोदर हे प्रकाशक कसे ठरवितात ? त्यांना आपल्या प्रॉडक्टशन विषयी शंका का यावी ? म्हणजे स्वतःच जन्माला घालणाऱ्या आपल्या अपत्यावरील अविश्वास !  वास्तविक, प्रकाशकांनी हिकमतीने ते पुस्तक हजार वाचकांपर्यंत पोचवावे व नंतर त्यावर वाचकांची कोणती प्रतिक्रिया येते ते पाहावे, हे प्रकाशकाचे खरे काम आहे. हे प्रकाशक त्यात फक्त व्यवहारच बघतात, हे कसे ? ‘ हा त्यांचा रोखठोक सवाल होता.

           आज ठाकूर सर हयात नाहीत, तरी त्यांची स्थापित संस्था एन.एस.बी. राज्यभर कार्य करीत आहे. त्यांच्या प्रेरणेमुळेच राज्यभरात खास स्पर्धा परीक्षेच्या पूर्वतयारीकरीता कित्येक क्लासेस निर्माण झाले आहेत. राज्यातील तरुणवर्ग स्पर्धा परीक्षेत भाग घेत आहे व मोठ्या संख्येने उत्तीर्ण होऊन उच्च पदांवर आज कामही करीत आहे.

           १९८९ मध्ये ऐकलेले त्यांचे बहुमोल विचार आणि त्यांची परखड मते अजूनही माझ्या चांगली स्मरणात राहिलीत. तुम्हालाही ती मते व त्यांचे विचार पटतील.

                                                         ::::::::::::::::::::::::