💐💐चला कोकणात💐💐

     

                कोकण प्रेमींनो, सस्नेह नमस्कार, यावर्षी कोकणात २१ जुलै पासून पडणाऱ्या धुवांधार पावसामुळे कोकणातील नदी नाल्यांना पूर आले. पोलादपूर, महाड, खेड, रत्नागिरी, चिपळूण, संगमेश्वर, देवरुख, लांजे, राजापूर इत्यादी परिसरात, तसेच सिंधुदुर्ग, पालघर व ठाणे  जिल्ह्यासह सातारा, सांगली, कोल्हापूर, आणि इतर भागात महापूराचे मोठे संकट कोसळले होते. या संकटात स्थानिक बांधवांची आणि त्यांचे घरदार, तसेच गुराढोरांची खूप वाताहात झाली. शेत जमिनींचीसुद्दा मोठी हानी झाली.

                 या सर्व घटनांची वृत्तांकने विविध माध्यमांमार्फत तुम्ही ऐकली असतील, पाहिली असतील. तसेच हे वृत्तांकन आहे, त्यापूर्वी  चिपळूणचा हा अल्परिचय:-

                 निसर्गसुंदर अशा कोकणात प्रवेश केल्यावर मुंबई गोवा महामार्गावरील खेड एमआयडीसी नंतर श्रीपरशुराम घाट सुरू होतो. या घाटातून खाली उतरताना उजवीकडे विस्तीर्ण पसरलेला चिपळूण परिसर दिसू लागतो. वाशिष्ठी या बारमाही वाहणाऱ्या नदीचे मोठे पात्र दिसते.

               सातारा-कराडमधून कोकणात प्रवेश करणारी कोयना नदी कुंभार्ली घाटात थांबते. इथे कोयना धरण आहे. तीच्याच जल संपदेवर मोठा जलविद्युत प्रकल्प उभा राहिला आहे. येथून निर्माण होणारी वीज कोकणासह इतर जिल्ह्यांची गरज भागविते.

              कोयना, वाशिष्ठी या दोन नद्या आणि शहरातुन वाहणारी छोटी शिवनदी यांच्या बेचक्यात, काहीशा सखल भागात चिपळूण वसलेले आहे. हे शहर उद्योग, व्यवसाय करण्यासाठी तालुक्यात प्रसिद्द आहे. चिपळूणला कोर्ट आहे, पोस्टाची इमारत आहे, तहसिलदार व प्रांताधिकारी अशा सरकारी अधिकाऱ्यांची मोठी कार्यालये आहेत.   

              चिपळूणमध्ये व्यापारी, सहकारी बँका, तसेच पतपेढ्याही आहेत. मोठी हॉस्पिटल्स आहेत. होलसेल-किरकोळ वस्तु-मालांची मोठी पेठ आहे. मोठमोठया सुवर्णकारांची आलिशान दुकाने आहेत. चांगली हॉटेल्स आहेत. याशिवाय पर्यटकांना भुलविणारी विविध प्राचीन, अर्वाचीन स्थळेही आहेत. विंध्यवासिनी, श्रीपरशुराम, श्रीगांधारेश्वर ग्रामदैवत कालभैरव, यांची प्राचीन देवालये आहेत. जाहीर सांस्कृतिक कार्यक्रमांचा लाभ घेण्यासाठी सांस्कृतिक केंद्र आणि हॉलदेखील आहे. नगर वाचनालयाची मोठी इमारत आहे. 

              असे हे महत्वाचे व तालुक्याचे उत्साही शहर पुराच्या पाण्याने वेढले गेले होते. हा जलप्रलय गरीब-श्रीमंतांना आयुष्यभराचा धडा देणारा ठरला. नगर परिषद व हॉस्पिटलची इमारत, निवासी घरे, इमारती, दुकाने, शॉपिंग सेंटर्स, खासगी हॉस्पिटल्स, दवाखाने, सायबर कॅफे, सलून, भाजी मार्केट, मच्छि बाजार, सराफ-ज्वेलर्स यांची दुकाने, हे सारेच पाण्याखाली गेले होते. छोट्या टपऱ्या-स्टॉल्स यांची तर दैना झाली. शहरातील बहुतांश देवळे पुराच्या पाण्यात बुडाली  होती.

              चिपळूणच्या बाजारपेठेला पूराच्या पाण्याचा पूर्वीपासून अनुभव आहे, त्यामुळे  दरवेळी पावसाळ्यापूर्वी बाजारपेठेतील बहुतेक छोटेमोठे व्यवसायिक पुरेशी खबरदारी घेऊन आपले किमती सामान-वस्तू सुरक्षित जागी ठेवतात. पण यावेळी त्यांचा सगळा अंदाज चुकला. या वेळचा प्रलयच महाभयंकर होता. सगळ्या चीज वस्तू पाण्यात भिजून मातीमोल झाल्या. भल्याभल्यांची वाताहात झाली. या शहरालगत वसलेल्या नदीकाठच्या वस्त्यांमध्येसुद्दा पुरामुळे मोठी हानी झाली. यातून गोठ्यातील गाई-गुरे आणि प्राणी सुटले नाहीत.

             सरकारी यंत्रणा अजूनही सर्व प्रकारच्या हानी, नुकसानीचा निश्चित अंदाज घेण्याचे काम जागोजागी फिरून  करीत आहे. कित्येक समाजसेवी संस्था, राजकीय पक्ष, दानशूर व्यक्ती-उद्योगपती व कंपन्या सुरुवातीपासून या भागास भेट देऊन जमेल तसे सक्रिय राहून आपत्तीग्रस्तांना सहाय्य करीत आहेत.

           वृत्तपत्रे, सोशल मीडिया व विविध प्रसार माध्यमे पूर्ण रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग व रायगड जिल्ह्यासह, कोल्हापूर, सातारा-कराड, तसेच पोलादपूर, खेड, महाड भागातल्या हानीग्रस्तांचे परिसराचे वार्तांकन सुरुवातीपासून करीत आहेत. त्यामुळे मदतीचा मार्ग सुलभ झाला आहे.

           चिपळूण माझे जन्मगाव. आमचे वडिलोपार्जित घर तेथे आहे. सण, उत्सव आणि काही कामांनिमित्ताने दर महिना-दोन महिन्यांनी तिकडे फेरी होते. चिपळूणमध्ये आलेल्या जल प्रलयानंतर गावी जाणे मला आवश्यक होते, कारण ज्या ठिकाणी आमचे घर वसलेले आहे त्या शहर गावठाणाचा भाग पाण्याने वेढला गेला होता.

           गावी गेल्यानंतर आमच्या घरातली व बाहेरची परिस्थिती, जी मी आठवडाभराच्या कालावधीत पाहिली आणि अनुभवलीय, तीचे माझ्या सामान्य नजरेतून केलेले चित्रण तुमच्या पुढे ठेवले आहे……….            

 

💐चिपळूण : जलप्रलयानंतर💐                

                मला तातडीने गावी येण्यासाठी तेथील शेजारी व एका नातेवाईकाने आठ-दहा दिवसानंतर फोन केला व   ‘तुमच्या घरी पुराचे पाणी शिरले होते. तुमच्या घरात चिखल नक्की असणार, तेव्हा तुम्ही हयगय न करता इकडे निघून या आणि घर-आवार साफ करून घ्या….‘, असे सांगितले.          

                मी तिकडे जाण्याच्या तयारीत होतो. पण रेल्वे, तसेच बस,एसटीचे मार्ग बंद झाले होते. वीज आणि मोबाईल सेवा विस्कळीत होऊन गेली होती.

                रस्त्यात सर्वत्र चिखल पडल्याने त्या भागात चालणे-फिरणे अवघड असल्याच्या बातम्या वाचून-पाहून मनी अस्वस्थता आली. मात्र, आमचे घर तर बंद असते. मग त्यात पुराचे पाणी कसे जाईल ? असा प्रश्न मनात येऊन आलेली अस्वस्थता मी कमी करीत होतो.

               परिस्थितीत थोडी सुधारणा झाल्यावर मी पत्नीसह गावी निघालो. सोबत बरेच जरुरीचे सामान घेतले होते, कारण, ‘ गावी येताना तुम्ही चिखल काढायला उपयोगी पडेल अशी झाडू, जुन्या कापडाच्या चिंध्या, खाण्याचे सामान,  मेणबत्ती, माचीस व पिण्याचे पाणी, पायाची क्रीम, फिनेल्स, औषधे अशा वस्तू तुम्ही बरोबर आणा, नाहीतर तुमची मोठी पंचाईत होईल.’ अशा स्पष्ट सूचना मला शेजाऱ्यांनी फोनवर दिल्या होत्या.

                रेल्वेने आम्ही चिपळूण गाठले. स्टेशनपासून चालत सडकेने वीस पंचवीस मिनिटांचा हा प्रवास आहे. रेल्वे स्टेशनच्या पश्चिमेला बाहेर पडल्यावर श्रीगांधारेश्वर मंदिर समोर नदीकाठावर दिसते. मोठा पूल चालून पलिकडे गेल्यावर शंकर वाडी, भोईवाडा, मुरादपूरचा भाग सुरू होतो. त्यानंतर दादर मोहोल्ला, पवार आळी, वाणी आळी लागते. आमचे घर ज्या ठिकाणी आहे, त्या आळीत बहुतेक घरे व्यापारी कुटुंबांची आहेत.

                 यावेळी जास्त सामान असल्याने रिक्षाने घरी निघालो. पूराच्या निघून गेलेल्या पाण्याची निशाणी वाटोवाट दिसत होती. रस्ते मोकळे झाले असले, तरी त्यावरील लाल चिखल बाजूच्या गटारात काही ठिकाणी तसाच होता. मध्येच चिखलाचे ढीग पाहिले. या ढिगात कपडे, कागद, व छोट्यामोठ्या खराब अवस्थेतील चीजवस्तू  आढळल्या.

                 आमचे घर रस्त्यालगत आहे. या घरात प्रवेश करण्यासाठी असलेल्या पाचसहा गोलाकार पायऱ्या लाल मातीच्या चिखलाने भरून गेल्या होत्या. खाली जाड चिखल पसरला होता. दारात जाण्यापूर्वी  हाती मिळालेले जाड दगड-तूकडे पायाखाली टाकले आणि मग दरवाजापाशी आम्ही पोहोचलो. जोर लावून दरवाजा उघडला.

                 आतील पाणी निसरले होते, तरी दलदलीत पसरलेला लाल चिखल घरभर दिसत होता. घरातील भिंतींवर जवळपास पावणेचार फुट उंच पुराच्या पाण्याची लाल रेषा स्पष्ट दिसत होती. दोन मोठे जड ड्रम्स त्यातील सामानासह आडवे पडले होते.  मोठ्या  गाद्या, काही अंथरूणे व सामान त्यात ठेवले होते. ते सगळे भिजून लाल होऊन खराब झाले होते. दोन लोखंडी खाटांवरील सामान खाली पडले होते.

                 माझघरात जाण्याकरीता दरवाजा उघडल्यावर अशीच स्थिती दिसली. पूजेचे चौरंग, पूजा सामुग्री, लाकडी पाट, दोन स्टोव्ह, लाकडी पेट्या, भरलेल्या कळश्या-हंडे, काही भांडी, या सगळ्या वस्तू ओल्या चिखलात माखून कुठल्या कुठे जाऊन अस्ताव्यस्त पडलेल्या होत्या !

                 स्वयंपाक घराचा छोटा ओटा आहे. त्यावरील बऱ्याच वस्तू व गॅसची शेगडी रेग्युलेटरसह भिजून गेली होती. भरलेला गॅस सिलेंडर तर आडवा झाला होता. असे खूप छोटे मोठे सामान भिजून खराब झालेले पाहिले व दोघेही अस्वस्थ झालो. काय करावे ते सुचेना ! या ओल्या चिखलात वावरताना घसरायचीही भिती होती. आम्ही बरोबर आणलेले सामान एका लोखंडी खाटेवर कसेबसे ठेवले आणि आत बाहेर करीत विमनस्क अवस्थेत फेऱ्या मारीत राहिलो.

                 काही वेळाने आजुबाजूचे शेजारी यायला लागले. त्यांनी सगळी परिस्थिती पाहिली. नंतर आम्हाला म्हणाले, ‘ तुम्ही आधी सगळ्या खराब झालेल्या वस्तू बाहेर काढा. दारात रोज नगर परिषदेची कचरा गाडी येते. त्यात त्या वस्तू टाका. सगळे घर मोकळे केलेत, की हा चिखल तुम्हाला बाहेर काढता येईल. आम्ही पण अगोदर तसेच केलेय.’ आम्हाला त्यांच्या बोलण्यामुळे दिलासा मिळाला.

                ‘ तुम्ही आताच प्रवासातून आलात ना ? तुम्ही थोडी विश्रांती घ्या. चहा पाठवतो तुम्हाला. मग सावकाशीने सफाईचे काम करा. त्यासाठी वेगळी झाडू लागेल. घमेले व फावडे लागेल. ते नसेल तुमच्याकडे तर  देऊ आम्ही तुम्हाला.’आम्हाला आणखी धीर आला.

                खरे तर काही दिवसांपूर्वी ही माणसे पुराच्या पाण्यात अडकली होती. त्यांच्या उघड्या घरात बारा चौदा फूट पाणी शिरले होते. चिखलाने त्यांची घरे भरली होती. तेव्हा काय अवस्था झाली असेल त्यांची ? कसा चिखल काढला असेल त्यांनी ? हीच माणसे आम्हाला धीर देत होती. त्यांचे सगळे ऐकले व त्यांचेकडून सफाईसाठी काही सामानही घेतले.

                 घरात चालण्याइतपत वाटेतील चिखल बाजूला करत आम्ही खराब वस्तू बाहेर काढून आणल्या. काही भिजून जड झाल्या होत्या. त्या दोघांनी धरून कशाबशा बाहेर असलेल्या मोकळ्या जागेत ठेवल्या. नंतर आमची सफाई कामे सुरू झाली. खूपदा घसरायची वेळ आली, तरी दमछाक होईपर्यंत साफसफाई केली.

                 अधून मधून काहीजण पाहायला येत होते. एका कुटुंबाने आमची अवस्था पाहून म्हटले,’ अशा पद्दतीने तुम्हाला घरातला चिखल नाही काढता येणार, आम्हाला पण  हे जमले नाही. तूमच्यासाठी कोणी कामगार-मजूर मिळतात का ते बघतो आम्ही. त्यांचा दिवसभराचा काही चार्ज असेल तो द्या व सगळी सफाई करून घ्या, मात्र त्यांना पाणी भरपूर लागणार साफसफाई करताना, त्यासाठी नळाचे पाणी आज भरून ठेवा तुम्ही.  काय ? ‘. आम्ही त्यावर लगेच तयार झालो.

              दुसऱ्या दिवशी त्यांनी पाठविलेली  दोन माणसे आली. त्यांनी त्यांच्या पद्धतीने  काम सुरू केले. घरातील चिखल पाण्याने पातळ करून त्यांनी व्यवस्थितपणे बाहेर काढला. हे काम पूर्ण व्हायला दोन दिवस लागले. तिसऱ्या दिवशी त्यांनी आवारातील पुढच्या बाजूचा चिखल काढून एका बाजूला खड्ड्यात ढकलला व लेव्हल करून ठेवला. घराच्या पाठीकडे परसावन आहे. तिथे झाडाझुडुपात सर्वत्र चिखल पसरलेला होता, त्या ठिकाणी जाणेही अवघड होते. तो भाग साफ करायला घेतला तेव्हा पाऊस संततधार पडू लागला. त्यात काम करणे कठीण झाले. अखेर ती कामे कामगारांनी तशीच  ठेवली आणि ते निघून गेली.

             ही माणसे पुन्हा लवकर उपलब्ध होणारी नव्हती. त्यामुळे पाठचा भाग नंतर साफ करू  असे ठरवून आम्ही आवरते घेतले व  मोकळे झालेले घर पुन्हा पाणी टाकून जमेल तसे साफ केले.

             या साऱ्या धावपळीत आपली तब्येत सांभाळायची होती. कारण साथीचा प्रसार आणि कोविड आजाराचा धोका यातून स्वतःला सुरक्षित ठेवायचे असल्याने फार दक्षतेने वावरत होतो. जेवणाचा डबा जवळच्या स्नेह्यांकडून काही दिवस मिळाला. तीन दिवस बाहेरून चहा आणावा लागला. दरम्यान, गॅसची शेगडी, रेग्युलेटर, सिलेंडर दुरुस्त करून व चेक करून घेतले,  त्यानंतर घरातला गॅस सुरू झाला.

              उसंत मिळाल्यावर आम्ही बाहेर पडलो. परिचित शेजारी व नातेवाईकांची विचारपूस करीत बाजारात फेर फटकाही मारला. पावसाळी दिवस असल्याने जास्त फिरता येत नव्हते. तरीही बाजारात फिरून प्रत्यक्ष परिस्थिती पाहू लागलो. शहरातील मध्यवर्ती एसटी बस स्थानक सुरू झाले होते, पण मोजक्या बसेस त्याही जवळच्या रूटच्या बससेवा सुरू असलेल्या पाहिल्या. मुंबईकडे जाणाऱ्या बसेस अजून सुरू झालेल्या नव्हत्या. बाजारातील बरीच दुकाने पुर्णपणे बंद होती. अगदी तुरळक दुकाने अर्धवट अवस्थेत उघडलेली होती. काही ठिकाणी दुरुस्तीची कामे चालली होती. काही दुकानदारांनी आपल्या भिजलेल्या मालाचा ढीग करून तो विकायला ठेवला होता ! त्यात, चपला, बूट, तयार कपडे, ड्रेसेस, बॅग्स, अशा कितीतरी वस्तू होत्या. लोकही उत्साहात ढिगातल्या वस्तू निरखीत विकत घेत होते.

                   गावी असताना जवळच्या एका स्नेही शेजाऱ्याकडे गेलो. त्याची हकीकत सांगायला हवी.

                   हा कुटुंबप्रमुख आहे साठीकडे झुकलेला. त्याची  तब्येत ठणठणीत असली, तरी आतून तो खचलेला दिसला. सरकारला व नेत्यांना शिव्या घालीत आपली चीड तो आमच्यासमोर व्यक्त करीत होता.

                   तो स्वतः वायरमन आहे. मिळणारी कामे करीत व छोटेसे इलेक्ट्रिक सामानाचे दुकान चालवीत तो संसाराचा गाडा हाकीत आहे. त्याने विकायला आणलेले वीस सिलिंग फॅन्स खोक्यासह भिजलेत. ते आता कसे खपणार ? याची त्याला चिंता आहे.

                   दुकानात विक्रीसाठी ठेवलेले त्याचे इलेक्ट्रिक सामान भिजलेय. त्याचे खोके घरी आणल्यावर प्रत्येक वस्तूचा खोका त्याने काढून टाकला व उघड्या वस्तू एका बाजूस काढून ठेवल्या. त्या ऊन्हात तो सुकविणार व नंतर त्याची विक्री करणार आहे, असे म्हणाला. घरात रोजच्या वापरातील बहुतेक कपडे चिखलात भिजून खराब झाले, ते याने टाकून दिले, पण काही कपडे व अंथरुणे त्याने जवळच्या नदीवर जाऊन मुलाच्या मदतीने चांगली धुवून काढायला सुरुवात केलीय. नंतर तिकडेच उन्हात वाळवायला तो रोज जा ये करीत आहे.  त्याच्याकडील वायर-कॅबल बंडलांचे देखील भिजून नुकसान झालेले आहे. घरी पत्नी व नववीत शिकणारा मुलगा, तो स्वतः असे तिघांचे हे कुटुंब आर्थिक विवंचनेत असले तरी त्याची अभिमानी वृत्ती जागी आहे.

                  ‘ अहो काय सांगू तुम्हाला, किती जण धान्य, कडधान्य द्यायला येऊन गेले इथे. चहा पावडर, साखर पण वाटायला आली होती माणसं. किती सामान घेऊन ठेवणार या घरात ? घर अजून नीट साफ झालेले नाही, मग जास्तीचे सामान खराब होणार नाही का ? म्हणून आम्ही ते घेतले नाही. काही लोकं मात्र  मिळेल ते घेतात हो, नाही म्हणत नाहीत कशाला ! ‘, शेजाऱ्याने दिलेली ही माहिती मी गप्प राहून ऐकत होतो.

                माझ्या निकटच्या एका नातेवाईकाचे बाजारात  दुकान आहे. पुराचे पाणी त्यांच्या दुकानातील माळ्यापर्यंत भिडले होते. दुकानात ठेवलेले त्यांचे विक्रीचे सारे पूजा सामान भिजून खराब झाल्यामुळे टाकावे लागले. उदबत्त्या, धूप, कापूर वातीचा कापूस, पत्रावळ्या, कापसाची वस्त्रे व वाती, याशिवाय आणखी खूप सामान वाया गेलेय.

                त्यांच्या राहात्या घरात शिरलेले पाणी माळ्यापर्यंत पोहोचले होते. आता साफसफाई होऊन घर राहाण्यासारखे झालेय. या परिसरात समाजसेवी संस्था व सरकारकडून मदत मिळाली आहे व मिळतही आहे. काही स्वयंसेवकांनी घरातील सफाईच्या कामात मदतही केली. या कुटुंबाने त्यांना देऊ केलेली मदत परत पाठवल्याचे मला  सांगितले. काही लोकांच्या लोभीपणाबद्दल त्यांनी  नाराजी देखील व्यक्त केली. ‘ ही लोभी लोकं काय करणार एवढ्या सामानाचे ?’ असा त्या कुटुंबाचाही सवाल आहे.

                त्यांना लग्नाच्या वयाची खाजगी नोकरीत असलेली एक मुलगी व हल्लीच नोकरी लागलेला मुलगा आहे. मोठ्या मुलीचे लग्न झालेय. स्वभावाने मानी असणाऱ्या या कुटुंबाची आर्थिक घडी सध्या काहीशी विस्कळीत झाल्याने त्यांचे कुटुंब उदास आहे. लवकरच येणाऱ्या गौरी गणपती सणासाठी दुकानात लागणारा माल मी कसा काय आणू ?, आणि उधारीवर आम्हाला माल तरी कोण देणार ? या विवंचनेत ते कुटुंब आहे.

               आमच्या आळीतील बहुतेक चारचाकी-दुचाकी वाहने भिजून बंद पडली आहेत. गॅरेज मॅकेनिक्स ठिकठिकाणी येऊन ती दुरुस्त करीत आहेत. पाण्यासाठी घराबाहेर लावलेल्या इलेक्ट्रिक मोटारी व पाण्याच्या टाक्या  खराब झाल्या आहेत. त्यांची दुरुस्ती सुरू आहे. कित्येकांच्या घरातले फ्रीज, टीव्ही, वॉशिंग मशिन्स, एसीज  बंद पडले आहेत. सुदैवाने काही संस्था-कॉलेजचे तरुण तंत्रज्ञ घराघरात चौकशी करून मोफत दुरुस्ती व सफाईसेवा करीत आहेत.

                आमच्या घराच्या आवारातील बरीच सफाई बाकी राहिली होती. ते किचकट काम करायला लागणारी माणसं लगेच मिळणार नाहीत. शिवाय, इथे रोगराई पसरण्याचा धोका आहे. नंतर कुठल्या अडचणी वाढायला नकोत, म्हणून आम्ही इथली आवराआवर करून  मुंबईत परतायचे ठरवले.

                मुंबईत परतण्यापूर्वी आमचे शेजारी स्नेही व निकटच्या नातेवाईकांकडे भेटायला गेलो व यथाशक्ती काही रक्कम आग्रह करून हाती दिली. दोघांनाही ते अवघड वाटल्याचे आम्हाला जाणवले. पण खूप समजावल्यावर त्यांनी ती स्वीकारली. 

               या ठिकाणी मी दोन परिचित ग्रामस्थांची स्थिती व मानसिकता तुम्हाला माहितीदाखल सांगितली आहे. आणखी तीन उदाहरणे मला इथे सांगावीशी वाटतात:-

               पहिले – आमच्या आळीतील एका कुटुंबाने मला सांगून ठेवले होते की,’ गॅस शेगडी वाटप अजूनही सुरू आहे. तुमच्या घरी नवीन शेगडी द्यायला येतील ती घ्या, नाही म्हणू नका. काय ?’

               किरकोळ दुरुस्ती करून आमची शेगडी व्यवस्थित झाल्याचे मी त्यांना सांगितल्यावर त्या कुटुंबाने, ‘ असु देत ती शेगडी. आता नवीन मिळेल ती घ्या तुम्ही.’ असे सांगून त्यासाठी  स्वतःहुन पाठपुरावा सुरू केला. सुदैवाने आम्ही त्या आधीच गावाहून परत निघालो होतो.

               दुसरे - परतीच्या वाटेवर स्टेशनच्या दिशेने चालत असताना एका चौरस्त्यावर बायकांची व पुरुषांची रांग लागलेली आम्हाला दिसली. उत्साहात सगळे स्थानिक गावकरी (लहान मुले, मुली आणि वयोवृद्दांसह)  रांगेत उभे होते. जवळच एका संस्थेचा टेम्पो उभा होता. रांगेतल्या प्रत्येकाला प्लॅस्टिकची एक चटई मिळणार होती.  

               त्या गर्दीतुन पुढे जाता येत नव्हते म्हणून थोडा वेळ तेथे थांबलो. त्यावेळी सहज म्हणून टेम्पोमध्ये नजर टाकली व पाहिले. आत प्लॅस्टिक चटयांचा मोठा ढीग होता !

               या मदतफेरीचे  नियोजन करण्यात मग्न असलेल्या कार्यकर्त्यांपैकी एक स्थानिक कार्यकर्ता रांगेतील काहीजणांना बाहेर जायला सांगत होता ! तो म्हणत होता, ‘ तुमच्या घरून तीनतीन, चारचार जणांनी चटया नेल्यात, अजून किती चटया नेताय तुम्ही ? बाहेर या तुम्ही रांगेतून…..’ रांगेतून बाहेर आलेली काही ग्रामस्थ मंडळी हसतमुखाने पुन्हा रांगेत जायची संधी शोधीत होती !

              आणि तिसरे उदाहरण आहे आमच्या घरातील सरकारी पंचनाम्याचे. गोवा हायवेवर असणाऱ्या तहसील ऑफिसमध्ये जाऊन पंचनाम्यासाठी नोंदणी करून आलो होतो.त्यानंतर दोन दिवसांनी, तेही फोनाफोनी केल्यानंतर तलाठी साहेब घरी आले. पंचनाम्याचे पेपर्स घेऊन त्यांनी घरात पाऊल ठेवल्यावर क्षणभर घराची ओझरती पाहणी केली आणि, ‘ काय काय होते घरात सामान ते सांगा बघू लगेच ‘ असा पहिला प्रश्न त्यांनी विचारला.

              मी त्यांना माहिती द्यायला सुरुवात केली. त्याच वेळी त्यांना कुठल्या तरी वरिष्ठ साहेबांचा फोन आला. तलाठी लगेच बाहेर पडले. एकीकडे साहेबांशी बोलताना त्यांनी मला त्यांच्या दुचाकी जवळ बोलावून घेतले व पंचनाम्याच्या फॉर्मवर माझी सही घेतली. नंतर दोन साक्षीदार बोलवायला सांगितले. त्या साक्षीदारांची सही झाल्यावर माझ्या बँक खात्याची माहिती लिहून घेतली. मग आपल्या दुचाकीवर बसून परत निघाले ! फोनवरचे त्यांचे बोलणे सुरूच होते. तेव्हा मी त्यांना आग्रहाने थांबवून विचारले, ‘ साहेब झाले का सगळे ? पंचनामा झाला ? ‘ त्यावर ‘  हो, हो, झाला तुमचा पंचनामा. बाकी फॉर्म मी भरतो…….’ त्यावर मी त्यांना लगेच विचारले की, ‘ साहेब, तुमच्या ऑफिसला मला कधी यावे लागेल ? ‘ नको, नको, झाले तुमचे काम, आता याचे व्हेरिफिकेशन होईल……. .’ एवढेच उत्तर देऊन तलाठी साहेब दुचाकीवरून निघूनही गेले !

             आठवडाभराच्या आमच्या वास्तव्यात अनुभवलेली परिस्थिती तुमच्यापुढे मांडताना मला हे स्पष्ट करायचे आहे की, कुठल्याही नैसर्गिक किंवा आकस्मिक आपत्तीमध्ये झालेले नुकसान व हानी पूर्णपणे भरून येणार नाही ही बाब सत्य आहे. तरीपण प्रत्येक आपत्ती नंतर उस्फूर्तपणे मदतीला धावणारी सरकारी यंत्रणा, स्थानिक प्रशासन, आपत्ती निवारण कक्ष, पुनर्वसन विभाग, वैदयकीय सेवा विभाग, त्याचप्रमाणे स्वयंसेवी वृत्तीने काम करणाऱ्या सामाजिक संस्था व त्यांचे स्वयंसेवक, राजकारणी नेते व त्यांचे कार्यकर्ते, या सगळ्यांमध्ये योग्य समन्वय असणे खूप महत्वाचे वाटते.

              दुःखी पीडित बांधवांना प्राध्यान्याने काय हवेय, त्यांना नंतर कोणते सहाय्य लागेल, ते सावरल्यावर त्यांना नीटपणे उभे करण्यासाठी कोणती मदत अपेक्षित आहे, याचा अभ्यास अनुभवी तसेच दक्ष अशा मान्यवरांची एकत्रित समिती स्थापून व्हावा. त्या समितीने पूर्ण अभ्यासांती कृती आराखडा तयार करावा. तदनंतर त्याची तात्काळ अंमलबजावणी व्हावी, जेणेकरून सर्व मदत व सहाय्य कारणी लागेल. असे घडल्यास दिवसरात्र धावपळ करणाऱ्या सर्वच सेवा यंत्रणांचे परिश्रम सार्थकी लागतील.           

              चिपळूणचा जलप्रलय गरीब, श्रीमंत असा भेदभाव न करता सर्वांनाच आयुष्यभराचा धडा देऊन गेलाय. पण देव करो अन अशी नैसर्गिक आपत्ती, असे संकट पुन्हा कोकण भूमीतच नव्हे, तर जगात कुठेही आणि कधीही न येवो.

                                                                      ::::::::::::::::::::::::