🌹🌹मनातलं जनांत🌹🌹

 

                  ३ ऑक्टोबर २०२५ पासून अभिजात मराठी भाषा सन्मान सप्ताह आपल्या महाराष्ट्रात सुरू झालाय. मायबोली मराठीचा असा ‘अभिजात’ गौरव होणे ही अतिशय चांगली घटना आहे. या निमित्ताने विविध सभा समारोह राज्यात उत्साहाने सुरू झालेत. मान्यवर व्यक्ती आणि साहित्यिक यांच्या उपस्थितीत समस्त मराठी भाषाप्रेमींमध्ये सुसंवाद होत आहेत. मराठी भाषेचा अधिकाधिक प्रसार व्हावा म्हणून विविध स्वरूपाच्या योजनाही आकारास येत आहेत.

                  पण दुसऱ्या बाजूने विचार केला तर वास्तव काहीसे वेगळे आहे. अभिजात मराठी भाषेच्या या वास्तवाचेही अवलोकन व्हायला हवे, असे मला वाटते.

                  त्याच अनुषंगाने माझे विचार येथे मांडत आहे……..

🌹भाषा, प्रांत आणि माझी मराठी🌹

                 प्राथमिक शिक्षण घेताना अन्य भाषांचे शिक्षण घेण्याची अप्रत्यक्षरित्या सक्ती आज होते आहे. मराठी ऐवजी अन्य भाषेत शिकविणाऱ्या शाळा वाढत आहेत. नेते व राजकारणी मंडळी मराठी भाषेचा जाहीरपणे प्रचार-प्रसार करीत असली तरी त्यांची मुले अन्य भाषेत शिक्षण घेत आहेत. अनेक मराठी उच्चभ्रू कुटुंबात मोडकी तोडकी मराठी बोलणारी तरुण पिढी वाढत आहे. प्रशासकीय स्तरावर कारवाईचा बडगा उचलला जात असला, तरी बरेच व्यावसायिक आणि आस्थापना, कार्यालये मराठीत नामफलक लावायला तयार नाहीत. हे सारे दुर्दैवी आहे.

                 महाराष्ट्र राज्याची निर्मिती ‘भाषावार प्रांत रचना’ या धोरणातून १९६० साली झालीय. आज जरी महाराष्ट्रीय जनता मराठी बोलीभाषेचा वापर करीत असली तरी तेवढे पुरेसे नाही. जुने नवे मराठी साहित्य अधिकाधिक वाचले जाणे अपेक्षित आहे. तंत्रज्ञानाचा वापर वाढल्याने आज ई साहित्य अगदी सुलभरितीने उपलब्ध होऊ लागलेय. कोणतेही शुल्क न घेता प्रकाशित साहित्य वाचकांना देणाऱ्या कितीतरी प्रकाशन संस्था आज कार्यरत आहेत. त्यांचा लाभ मराठी भाषाप्रेमींनी अवश्य घ्यायला हवाय. मनोरंजन क्षेत्रात सध्या मराठी सिनेमे, नाट्य आणि इतर साहित्यिक-सांस्कृतिक- वैचारिक कार्यक्रमांची रेलचेल सुरू आहे, त्यांचाही मनमुराद आस्वाद सर्वांनी घ्यायला हवाय.

                स्वर्गीय मोहम्मद रफी, महेंद्र कपूर, किशोर कुमार, ……अशा विख्यात आणि गुणी कलावंतांच्या गोड गळ्यातून मराठी गाणी वर्षानुवर्षे ऐकताना माझ्यासारख्या रसिकांचे अंतर्मन आनंदून जाते व त्यांचेविषयी अभिमानही वाटतो. पण या रसिकांची संख्या कमी आहे.

                या विषयासंदर्भात तीन घटना उदाहरणादाखल येथे देत आहे : -

                हिमाचल प्रदेशात भारतीय सीमा परिसरानजीक असलेल्या सांगला या पहाडी गावाजवळ काही वर्षांपूर्वी मी कॅम्प लीडर म्हणून सेवा बजावत होतो. युथ असोसिएशन ऑफ इंडिया या संस्थेने राष्ट्रीय स्तरावर सरहान सांगला हिमालयीन गिर्यारोहण मोहिमेचे आयोजन केले होते. सुमारे १०,५०० फूट उंचीवर सांगला कंडा या ठिकाणी आमचा कॅम्प होता.

                त्या कॅम्पवर एका विदेशी पर्यटकाशी माझी भेट झाली. जगभर भटकंती करीत भारतात आलेला तो फिरस्ता बहुतेक जर्मनीचा असावा. तो माझ्याशी चक्क हिंदी भाषेत बोलू लागला ! मी मात्र त्याचेसमवेत इंग्रजीत बोलत होतो ! अखेर मीच खजील झालो आणि हिंदी भाषेत संवाद सुरू केला.

                दुसरी घटना हिमाचल प्रदेशातीलच आहे. एकदा कॅम्पवर वस्तीसाठी आलेल्या ग्रुपमध्ये काही मुंबईतील ट्रेकर्स होते. आपल्या राज्यातले, त्यातही मुंबईतले कोणी आपल्या कॅम्पवर आलेत म्हटल्यावर मला विशेष आनंद झाला होता. त्या मुंबईकरांशी गप्पा मारताना मी मातृभाषा ‘मराठी’त बोलू लागलो, तेव्हा ते म्हणाले, ‘अहो, गुजराथीमध्ये बोला ना तुम्ही. मुंबईत तर गुजराथी भाषा बोलली जाते. मुंबईत राहून तुम्हाला गुजराथी कशी येत नाही ?’ त्याच क्षणी मी त्यांना उत्तर दिले. ‘मी गुजराथी भाषेत कशाला बोलू ? आम्हा मुंबईकरांची तर मराठी भाषा आहे’.

                 माझे तीन सवंगडी अमराठी आहेत. एक आहे मुस्लिम. दोघे आहेत दाक्षिणात्य. हे तिघेही नेहेमी सफाईदार मराठीत बोलतात.

                 ही तीन उदाहरणे हे दर्शवितात की भाषेला प्रांत, देश आणि धर्माच्या कोणत्याही सीमारेषा नसतात. मराठी बोलायचा मक्ता मी मराठी आहे म्हणून फक्त माझाच नव्हे, तर तमाम मराठीप्रेमींचा आहे व त्यांचे मराठी भाषेवरचे प्रेम माझ्याइतकेच श्रेष्ठ आहे.

                 माझे एक आवडते गीत आहे, ’माझ्या मराठीची गोडी मला वाटते अवीट……’ हे गीत गुणगुणताना देवाकडे मी प्रार्थना करतो की, ‘ हे परमेश्वरा, माझ्या मराठीचा कोणीही कधीही द्वेष करू नये. तिची गळचेपीही कोणी करू नये. ती सर्वांमुखी सदासर्वकाळ रहावी……’

                         ☘️☘️☘️☘️☘️☘️☘️☘️☘️