🌹🌹चला कोकणात 🌹🌹

निसर्गसुंदर कोकण नेमके कसे आहे ? अशी विचारणा मध्यप्रदेशात राहणाऱ्या एका मित्राने एकदा मला केली होती. कोकणातील सुंदरतेचे वर्णन त्याला ऐकवले. तो कोकणात यायला निघाला. ‘ आमचे कोकण दोन दिवसांत पाहून होणार नाही, त्यासाठी निवांत वेळ काढून कोकणांत यावे लागते’, अशी स्पष्ट कल्पना त्याला मी दिली. ‘कोकणात मी येणारच’ असे त्याने पक्के ठरवले.

प्रारंभी सिंधूदुर्ग जिल्ह्यातील काही महत्वाची ठिकाणे दाखविण्याचे नियोजन करून मी या मित्राला कोकणात यायचे निमंत्रण दिले. दोघेही भटक-भ्रमंती करणारे असल्यामुळे कोणतेही खासगी वाहन न घेता सार्वजनिक वाहनांची मदत घेत चालत-फिरत मनसोक्त भटकण्याचा आम्ही आनंद लुटला.

हा आनंद तुम्हीही घ्यावा म्हणुन दोन छोट्या कोकण सफरींचा वृत्तांत येथे देत आहे………..

🌹लपलेले सौंदर्य : निवती🌹

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात कुडाळ हा मध्यवर्ती तालुका आहे. येथील रेल्वे स्थानक, मुंबई गोवा राष्ट्रीय महामार्ग आणि सागरी मार्ग हे वाहतुकीच्या दृष्टीने सोयीचे असल्याने अलीकडे कुडाळला पर्यटकांची वर्दळ वाढली आहे. या तालुक्यात असलेले चिपी विमानतळ लांबच्या पर्यटकांना सोयीचे वाटते. याच परिसरात म्हापण, पाट-परुळे, भोगवे गावांच्या रांगेत निवती गाव वसले आहे. मात्र या ठिकाणी वेंगुर्ला तालुका लागतो.

कुडाळहून सकाळी साडे अकराला सुटणारी कुडाळ निवती(किल्ले) बस आम्ही पकडली व तासाभरात किल्ले निवतीला पोहोचलो. येथे समुद्र किनाऱ्यालागत एस.टी. बसस्टँड असुन जवळच दोनचार होम स्टे पद्धतीची घरे वसलेली आहेत. निवती किल्ल्याकडे उजवीकडून सडकेच्या वाटेने जावे लागते आणि माड-पोफळी, आमराईमधून खाली जाणारी निमुळती वाट निवती बीचचे दर्शन घडवते.

कुडाळला जाणारी बस संध्याकाळी पाच शिवाय नाही, हे स्पष्ट झाल्यावर आम्ही निवांतपणे निवती किल्ल्याची वाट धरली. सडकेची दोन वळणे पार केल्यावर किल्ल्यावर जाणारा मार्गदर्शक फलक दिसला. सडक सोडून आम्ही किल्ला चढू लागलो.

दहा पंधरा मिनिटांत किल्ल्याचा माथा लागतो. आधी एक जूने प्रवेशव्दार दिसते. ते बंद आणि पडझडीच्या अवस्थेत आहे. मार्गदर्शक फलकामुळेच ते प्रवेशव्दार असल्याचे समजते. माथ्यावर बुरुज व बालेकिल्ला असल्याच्या खुणा स्पष्ट दिसतात. या किल्ल्याचे क्षेत्रफळ जास्त नाही, त्यामुळे किल्ला पाहायला फार वेळ लागत नाही. मात्र माथ्यावरून पश्चिम दिशेस दूरवर दिसणारा अरबी समुद्र मनाला भुरळ घालतो. भर दुपारची वेळ आणि उष्ण वातावरण असूनही भन्नाट वारा आपल्याला प्रफुल्लित ठेवतो.

निवती किल्ल्याचा इतिहास लिहिलेला फलक या ठिकाणी नसल्याने नीट माहिती मिळू शकली नाही. मात्र दुर्ग मावळा प्रतिष्ठान या सेवाभावी संस्थेने दुर्गसंवर्धन केल्याच्या खुणा किल्ल्यावर आढळल्या. त्यांनी किल्ल्यावर आणि पायथ्याशी मार्गदर्शक फलक लावले आहेत. ही संस्था लवकरच किल्ल्याच्या इतिहासासह इतर माहिती फलकांच्या माध्यमातून इथे लावणार असल्याची माहिती आम्हाला मिळाली.

किल्ल्याची सफर आटोपल्यावर आम्ही निवती बीच पाहायला खाली उतरलो. अगदी छोट्या आकाराचा, वळणदार असा, माड, पोफळी, आंबे, आणि सुरूच्या झाडांनी बिलगलेला निवतीचा समुद्र किनारा कोणाही निसर्गप्रेमीला मोहात पाडेल इतका नितांत सुंदर आहे. पर्यटकांची फारशी वर्दळ या ठिकाणी नाही, त्यामुळे किनारा शांत व निर्मळ आहे. या बीचच्या एका बाजूस असलेल्या टेकडी आणि पुळणीवर पाणी कमी असताना जाता येते. निवती बीचच्या सौंदर्यात भर घालणारी टेकडी व पुळण पुन्हा पुन्हा अनुभवावी अशी आहे.

एका दिवसात ही सफर पूर्ण करून संध्याकाळी आम्ही कुडाळला परतलो असलो, तरी निवती आजही मनी रेंगाळत आहे. गोव्यातील असंख्य समुद्र किनाऱ्यांइतकीच मोहकता लाभलेली निवती अद्यापही लपलेल्या अवस्थेत आहे. हे लपलेले सौंदर्य निसर्गप्रेमींपुढे यायला हवे.

🌹रेडी आणि यशवंतगड 🌹

आपल्या राज्याच्या सीमेलगत असलेल्या सावंतवाडी तालुक्यामध्ये शिरोडा, आरोंदा आणि रेडी ही प्रसिध्द गावे वसलेली आहेत. या परिसरातील जुनी देवस्थाने आणि गर्द हिरव्या डोंगररांगांत भटकायला आपण सवड काढून जायलाच हवे, असा हा भाग आहे.

मात्र आम्हाला एका दिवसाची सैर करुन संध्याकाळी परतायचे असल्याने सकाळीच कुडाळहून सावंतवाडीला निघालो. पुढे शिरोडा मार्गे बस प्रवास करीत आम्ही रेडी गावात प्रवेश केला. गावातील प्रसिध्द माऊली मंदीराचे दर्शन घेतले.

या परिसरात स्पंज आयर्न आणि इतर धातूंच्या खाणी आहेत. त्यामुळे सगळीकडे लाल झालेल्या रस्त्यांवरून सतत डंपर्स फिरत असतात. इथे एका खाणीच्या ठिकाणी श्रीगजाननाचं रूप ल्यालेली मोठी शीळा सापडली होती. तेथे स्वयंभू खाण गणपतीचे मंदीर स्थापित झालेय. या मंदीरापासुन काही अंतर चालून गेल्यावर खाली समुद्र किनारा दिसतो. तेथे यशवंतगड व श्रीसिध्देश्वराचे मंदीर आहे.

आकार व उंचीने छोटा असलेल्या यशवंतगडावर फिरताना खूप अवशेष बघायला मिळतात. किल्ल्याचे मजबूत प्रवेशव्दार, पायऱ्या, भवतालची तटबंदी, बुरुज आणि खंदक, हे अवशेष अद्यापही चांगल्या अवस्थेत आहेत. यशवंतगडाच्या तटबंदीवरुन विशाल समुद्र न्याहाळताना इतिहास आणि निसर्ग किती एकवटलेले आहेत याचे मनोहर दर्शन होते.

किल्ल्याच्या प्रवेशद्वारापाशी एक फलक आहे. यशवंतगडाचा नकाशा व त्याची माहिती त्यावर दिलेली आहे. इसवी सन ६१० मध्ये चालुक्य वंशातील एका राजाकडे रेडी भागाचे अधिपत्य होते. त्या काळात या किल्ल्याचे बांधकाम झाले असावे. नंतर हा किल्ला आदिलशहाच्या ताब्यात आला. त्यानंतर सावंत आणि पुढे छत्रपती शिवरायांनी हा ताब्यात घेतला. १८१७ साली यशवंतगडावर पोर्तुगीजांनी हल्ला केल्याचा उल्लेखही आहे. कागल येथील शिवराज्य मंच आणि वनमित्र संस्था यांनी मिळून हा फलक लावून चांगले कार्य केलेय.

सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील या दोन छोट्या सफरींचा आनंद अनुभवण्यासाठी निसर्गप्रेमींनी प्रत्यक्ष कोकणांत मात्र यायला हवेय.