🌹🌹स्वर्गस्थ🌹🌹

 

              डिसेंबर महिन्यात एक दिग्गज कलाकर्मी श्याम बेनेगल यांचे दुःखद निधन झाले. कलात्मक चित्रपट निर्मिती व दिग्दर्शन क्षेत्रातील हे अग्रणी व्यक्तिमत्त्व. दोन वर्षांपूर्वी याच महिन्यात विख्यात सिने समीक्षक व सिने सोसायटी चळवळीचे प्रणेते सुधीर नांदगावकर यांचे निधन झाले. प्रभात चित्र मंडळ परिवारातील सिने अभ्यासक व पत्रकार श्रीमती नीला उपाध्ये याही काही आठवड्यांपूर्वी स्वर्गस्थ झाल्या.

                    सिने चळवळीशी संबंधित असलेल्या या तीन बुजुर्ग व्यक्तीमत्वांविषयी हे चार शब्द……….

🌹बेनेगल, नांदगावकर, उपाध्ये आणि ‘प्रभात’🌹

              चित्रपट कसे पहावेत याचे धडे देत सुजाण प्रेक्षक घडविण्याचा ध्यास घेतलेल्या प्रभात चित्रपट मंडळाची वाटचाल ४ जुलै १९६८ पासुन सुरू झाली. ‘प्रभात’ आता पन्नाशीच्या पुढे गेलेय. ही संस्था नावारूपाला आणण्यात सिंहाचा वाटा उचलणारे स्वर्गीय वसंत साठे(पटकथाकार), सुधीर नांदगावकर(सिने समीक्षक), दिनकर गांगल(पत्रकार) तसेच इतर तज्ञ मंडळींनी खूप परिश्रम घेतलेले आहेत. कित्येक सिने रसिकांना प्रादेशिक आणि जागतिक स्तरावरील पुरस्कार प्राप्त चित्रपट, लघुपट, माहितीपट ‘प्रभात’मुळे बघायला मिळत आहेत.

              मी ८२ नंतर प्रभातशी सभासद या नात्याने जोडला गेलो. महिन्याला त्यावेळी जवळपास तीन चित्रपट पाहायला मिळायचे. चित्रपटांवर संवाद-परिसंवाद, रसास्वाद शिबीरे आयोजित होत असत. कधी विशेष चित्रपटांचा महोत्सव संबंधीत कलावंत-दिग्दर्शकांच्या उपस्थितीमध्ये व्हायचा. ही परंपरा ‘प्रभात’ने आजही सुरू ठेवली आहे.

शाम बेनेगल – शाम बेनेगल यांनी निर्मित-दिग्दर्शित केलेले काही चित्रपट १९९८ मध्ये ‘प्रभात’ने २५ व्या वर्षानिमित्त एका महोत्सवात दाखविले होते. अंकुर पासुन निशांत, मंथन, भूमिका, चरणदास चोर, जूनून, मंडी, अंतर्नाद, सूरज का सातवा घोडा, मम्मो, यांसह गाजलेले माहितीपट महोत्सवात सभासदांना बघायला मिळाले, तेही बेनेगल आणि सिने कलावंतांच्या उपस्थितीत ! हा दिग्दर्शक किती मोठा आहे याचा अधिक परिचय या महोत्सवामुळे झाला. बेनेगल यांच्या संपूर्ण चित्रपट कारकिर्दीची ओळख रसिकांना व्हावी म्हणुन प्रभातने ‘वास्तव रुपवाणी’ चा विशेषांकही महोत्सवात प्रकाशित केला होता. .

               समाजभान बाळगून चित्रपट निर्मिती करताना बेनेगल यांनी अन्यायाला सामोरे जाणारी सशक्त स्त्री केंद्रस्थानी ठेवली होती. त्यांनी जाहिरातपट, माहितीपट व दूरदर्शन मालिकांची सुध्दा निर्मिती केली. चोखंदळ प्रेक्षक तयार व्हावेत या करीता ते नेहमी सक्रिय राहीले.

सुधीर नांदगावकर - दादर येथील शारदा सिनेगृहाच्या इमारतीमध्ये प्रभातचे छोटेखानी ऑफीस आजही कार्यरत आहे. नांदगांवकर सर या ऑफिसमध्ये नेहेमी असायचे. चित्रपटसृष्टीची खडानखडा माहिती असलेला हा उत्साही पत्रकार स्वभावाने स्पष्टवक्ता असला तरी निगर्वी होता. आपल्या स्टाईलमध्ये सिगारेटचा धूर सोडीत नांदगांवकर प्रभातच्या ऑफिसमध्ये आल्या-गेल्या अभ्यागतांचे मनमोकळेपणाने स्वागत करायचे.

                एकदा मुंबई आकाशवाणीवर प्रक्षेपित झालेल्या माझ्या एका लेखाची प्रत त्यांना माहितीसाठी दाखवली. तो लेख त्यांनी वाचला व माझे मनापासून अभिनंदन करीत ते म्हणाले, ‘छान लिहिले आहेस. तू असेच लिहीत रहा. हा लेख आपल्या ‘वास्तव रुपवाणी’त सुध्दा छापू.’ नंतर तो लेख प्रसिध्द झाला.

                पत्रकार असल्याने नांदगावकरांचा लोकसंपर्क दांडगा होता. सरकारी उच्चपदस्थ, नेते मंडळी, चित्रपट तारे-तारका, यांचेशी त्यांचे चांगले संबंध होते. प्रभातची चळवळ पुढे नेण्यात त्यांचा सिंहाचा वाटा होता. जागतिक स्तरावर होणाऱ्या कितीतरी फिल्म फेस्टिव्हलसाठी त्यांना ज्युरी म्हणुन आमंत्रित केले जायचे. मुलाखती, परिसंवाद आयोजित करण्याबरोबरच समीक्षणात्मक विपुल ग्रंथलेखन त्यांनी केले.

नीला उपाध्ये – नीला मॅडम प्रभातच्या जून्या सभासद. त्या सिने अभ्यासक असल्याने प्रभात आयोजित कार्यक्रमाला बहुतेकदा उपस्थित असत. पत्रकारिता क्षेत्रात कार्यरत असणाऱ्या नीला मॅडम म.टा. मध्ये चित्रपश्चिमा हे वाचनीय सदर लिहायच्या. स्वभावाने रोखठोक असलेली ही विदुषी तरूण आणि बुजुर्ग सभासदांसह ‘रंगस्वर’(चव्हाण सेंटर) मध्ये दिलखुलास गप्पा मारताना मी कितीदा पाहिले आहे.

                 सिने चळवळीशी संबंधित या तीन मनस्वी व व्यासंगी व्यक्तींची ओळख मला ‘प्रभात’मुळेच झाली, त्या प्रभात चित्र मंडळाचा मी सदैव ऋणी आहे.

                 या तीनही दिग्गजांना माझी मन:पूर्वक आदरांजली.

                                

                      **************