💐💐चित्रपट गप्पा💐💐

                 प्रभात आयोजित इटालियन फिल्म फेस्टीवलमध्ये १९९१ मध्ये बघितलेला ‘बायसिकल थिफ’  हा ॲकेडमी पुरस्कारप्राप्त चित्रपट १९९३ मध्ये पुन्हा पहायला मिळाला. दिग्दर्शन, प्रवाही कथा, गुणी कलावंतांची भूमिका व सुयोग्य सादरीकरण या साऱ्या अंगांनी हा चित्रपट मला सरस वाटला.

                 गरिबीत जगताना वाटेत येणारे खाच-खळगे ओलांडत पुढे जाणे सहज सोपे नसते, याचे वास्तव चित्रण यात पहायला मिळाले…………..

💐बायसिकल थिफ (इटली)१९४८💐

दिग्दर्शन – विट्टोरिओ डे सिका (Vittorio De Sica),

             ‘बायसिकल थिफ’ची कथा थोडक्यात अशी आहे : --

                    एक मध्यमवयीन बेकार तरुण या चित्रपटाचा नायक आहे. तो, त्याची समंजस पत्नी व त्यांचा सात आठ वर्षाचा गुणी मुलगा असे हे त्रिकोणी गरीब कुटुंब आहे. चरितार्थासाठी तो नोकरी शोधतो. एका पोस्टर्स कंपनीमध्ये त्याला नोकरी चालून येते. सायकलसह मोठी लाकडी शिडी, पेस्ट, ब्रश – भांडे  या वस्तू रस्तोरस्ती घेऊन जायच्या. तेथे पोस्टर्स चिकटवायाची हेच त्याचे काम ! ‘सायकल असेल तरच नोकरीवर रुजू व्हा’, असे त्याला सांगण्यात येते. तो हे मान्य करतो.

                   प्रत्यक्षात, नायकाकडे स्वतःची सायकल नाही ! कुटुंबासाठी नोकरी तर हवी आहे. घरी तो पत्नी, मुलाला सारे सांगतो. पत्नी विचार करते व घरच्या चादरी चांगल्या धुवून काढते. नंतर त्या विकते. मिळालेल्या पैशात थोडी भर घालून सायकलची खरेदी होते. मोठ्या हौसेने सायकल घरी आणली जाते. कुटूंब आनंदित होते. नायकाची नोकरी सुरु होते.

                  दुर्दैवाने एक दोन दिवसात  ती सायकल चोरीस जाते. भिंतीवर चढून कंपनीचे पोस्टर चिकटवित असताना तिघे चोरटे नायकावर नजर ठेवत त्याची सायकल पळवतात. ते पाहिल्यावर नायक चपळाईने चोरांमागे धावतो. पण ते पळून जातात. शेवटी तो पोलीसात जाऊन तक्रार नोंदवतो. त्याचे अंतर्मन मात्र सैरभैर होते. सायकल चोरांना  शोधायला तो बाजारात भटकतो. तिथल्या माणसांवर, सायकलींवर नजर ठेवतो.

                 सायकल चोरीला जाते त्या दिवशी मुलाला त्याने त्याच्या कामाच्या ठिकाणी सोडलेले असते,  त्या ठिकाणी मुलाला न्यायला येतो. मुलगा विचारतो, ‘सायकल कुठाय ?’ नायक गप्प बसतो. ‘सायकल मोडली काय ?’ ‘होय’, एवढेच उत्तर मुलाला देतो. मग दोघे घरी जातात. घरी तो सारी घटना सांगतो. पत्नी, मुलगा खूप दुःखी होतात.      

                 नायकाचा आर्केस्ट्रामध्ये काम करणारा एक मित्र आहे. त्याला हे कळते. तो धीर देत त्याला म्हणतो,  ‘काळजी करू नकोस. आपण शोधू तुझी सायकल. त्या सायकलचे पार्ट सेपरेट करून चोरटा ते लगेच  विकण्याची शक्यता आहे. तेव्हा आपण घाई करायला हवी’.

                 त्यानंतर ते जुन्या बाजारात जातात. नायकाचा लहान मुलगा, मित्र व आणखी दोघे, असे पाचजण शोध मोहिमेस निघतात. मुलगा फक्त सायकलची बेल पाहील. बाप टायरकडे लक्ष ठेवील, एक मित्र सायकलची फ्रेम तपासेल, दुसरा मित्र कुठला तरी पार्ट पाहणार, आर्केस्ट्रातला मित्र सर्वसाधारण पाहणी करणार, असे त्यांच्यात ठरते. मग सगळीकडे फिरून ते शोध घेतात. बाजारात एका विक्रेत्याकडे फ्रेम नंबर बघण्यावरून त्यांचे भांडण देखील होते.

                एवढे फिरूनही सायकल सापडत नाही. निराश होऊन सारे परत फिरतात. दुसऱ्या दिवशी पुन्हा मुलगा व बाप शोध तपासाला बाहेर पडतात. एका ठिकाणी दोन व्यक्ती पैशाचे व्यवहार करताना दिसतात. त्यातल्या एकाने  आपली सायकल चोरलीय याची नायकाला खात्री पटते.  तो त्यांचा पाठलाग करतो. पण चोर  पळून जातो. नायक त्या चोराशी व्यवहार करणाऱ्या वृद्दाजवळ चौकशी करतो. चोराचा पत्ता विचारतो. बिचारा वृध्द घाबरतो. ‘मला काही माहीत नाही’, असे म्हणून पळ काढतो. नायक त्याची पाठ सोडत नाही. तो  वृध्द एका चर्चमध्ये जाऊन थांबतो. चर्चमधील शांत वातावरणात दोघे वाद घालतात. चर्चमध्ये आलेले लोक दोघांवर भडकतात.

                अखेर वृद्दाकडून पत्ता मिळतो, पण तो गर्दीत सटकतो ! हे दोघे चोर तरुणाच्या घराकडे जातात. तेथे चोर  भेटतो. नायक त्याला दटावतो.  मात्र  चोर चोरी केल्याचे मान्यच करीत नाही. वर म्हणतो की, ‘मी सज्जन आहे, मला कसे पकडता तुम्ही ?’ त्यांची   झोबाझोंबीही  होते. लोक जमा होतात. नायक त्या तरुणाची पिटाई करतो. तेव्हा तो चोर वेड्यासारखे झटके देत रस्त्यात पडतो ! ते पाहून लोक संतापतात.

                  नायकाचा लहान मुलगा चतुर असतो. तो पोलीसाला घेऊन येतो. त्या तरुणाची चौकशी होते. पोलीस त्याच्या घरात जाऊनही तपास करतो. मात्र काही सापडत नाही. ‘तुमचा आरोप चुकीचा आहे’, असे सांगून पोलीस निघून जातो. मग जमलेले लोक नायकाला झापतात. त्याला पिटाळून लावतात.

                  दोघे बापलेक निराश होतात.  पण गप्प न बसता दूसरीकडे जाऊन सायकलचा शोध सुरु ठेवतात. एका नाक्यावर आल्यावर अनेक सायकली नायकाच्या नजरेस पडतात. अचानक त्याला सायकल चोरायची इच्छा होते. मात्र ‘आपला  मुलगा आपल्या बरोबर आहे, त्याचे काय करायचे ?’ हा विचार त्याच्या मनी येतो. त्याचे धाडसही होत नाही चोरी करायचे. अखेर मुलाच्या हाती पैसे देऊन त्याला,  तु ‘ट्रामने घरी जा’, असे त्याला सांगतो. जवळच्या पुलावर स्टॉप असतो. मुलगा तिकडे जातो.

                 मग ‘त्या’ सायकलपाशी येतो. चौफेर निरीक्षण केल्यानंतर  नायक सायकल घेऊन निघतो, एवढ्यात सायकलच्या मालकाचे आगमन होते. संतापून तो नायकाच्या पाठी लागतो. त्याला पकडून सायकल ताब्यात घेतो. लोक नायकाला चोप देतात. त्याला पोलीसात द्यायचे ठरवतात. नायक पार रडवेला होतो.

               इकडे मुलाची बस चुकते म्हणून तो जवळच थांबलेला असतो. त्याला लोकांची गर्दी दिसते म्हणुन गर्दीच्या ठिकाणी येतो. आपल्या वडिलांनाच मारहाण होतेय, हे पाहून तो भांबावून जातो ! मग  तो बापाजवळ येऊन थांबतो.      

               सायकलचा मालक चांगला असतो. तो जमावाला समजावतो.’ पोलीसात जाऊन मला लफडे वाढवायचे नाही. आपण याला सोडून देऊया’, असे म्हणून नायकास इशारा देतो, ‘पुन्हा असे  करू नकोस. या निरागस मुलाकडे बघून तुला मी सोडलेय.’

              सगळे निघून गेल्यावर शांतता होते.  नायक आणि त्याचा लहान मुलगा खूप निराश होतात. चित्रपट येथेच संपतो.            

              विट्टोरिओ  डे सिका या निष्णात दिग्दर्शकाने या चित्रपटात छोटे कथानक  फुलवून सांगितलेय. विविध दृष्यांमधील बारकावेही प्रेक्षकांचे लक्ष वेधून घेतात. या चित्रपटात विनोदही आहे.

             पण शेवटी खचून जाऊनही आपल्या सायकलचा शोध घेणारा नायक आणि त्याच्या मुलाचा भाबडा चेहेरा प्रेक्षकाला अंतर्मुख करतो.

                         

                                            :::::::::::::::::::::::::::