💐💐मनातलं जनांत💐💐

         पुणे-आळंदीत एकदा काही कामानिमित्ताने जाणे झाले. बरोबर एक सहकारी मित्र होता. त्यावेळची ही ‘वाद’ घटना आहे. पुण्याहून आळंदीत दाखल झाल्यावर डॉ. बुचके म्हणून एक सद्गृहस्थ आहेत, त्यांचे घरी जाऊन एका कार्यक्रमाबद्दल बोलणार होतो.

         श्रीज्ञानेशांच्या आळंदी या पुण्यनगरीत आल्यावर मला माहेरघरी आल्यासारखे वाटले. जास्त करून इथे मी एकट्यानेच येतो. एक दोन दिवस मुक्कामही करतो. एकांती चिंतन व आत्मपरीक्षण करायला इथे निवांत क्षण मिळतात. मन-चित्तास प्रेरणा मिळते. उदासी कमी होऊन उत्साह येतो. बाहेरच्या व्यवहारी जगात परत जाऊच नये असे वाटते.

         पण आपण अजून व्यवहारी जगाच्या बेड्यात अडकलेले आहोत. इथे आलोय ते पॅरॉलवर. इथून परत बाहेर जावे लागणारच आहे, असे वाटून उदासी येते. पण ठीक आहे. इथे मिळणारी ऊर्जा बाहेरच्या जगात उपयोगी ठरतेय याचे समाधान मोठे आहे.  

         आता विषयाकडे वळतो. माझा सहकारी मित्र नाना स्वभावाने स्पष्टवक्ता पण शंकेखोर. त्याने बुचके डॉक्टरांच्या घरी साध्या विषयावरून त्यांचेशी चक्क वाद घातला ! ही खटकणारी घटना माझ्या कायमची लक्षात राहिलीय. हे काही भांडण वगैरे नव्हते. हा एका अभ्यासू व्यक्ती आणि अपरिपक्व व्यक्ती या दोघांमध्ये घडलेला दुर्दैवी वाद होता. 

💐वाद की वितंडवाद ?

           आळंदी क्षेत्रात कीर्तन, संकीर्तन, प्रवचन आणि ज्ञानेश्वरीचे अभ्यास-पाठ देणाऱ्या संस्था कार्यरत आहेत. संपुर्ण  हरिपाठ  पारायणाच्या पाठशाळा देखील आहेत. त्यामुळे आळंदीत सर्वत्र भक्तिमय वातावरण असते.

           अशा पुण्यनगरीत बुचके डॉक्टर कुटुंबासह राहातात. अध्ययनाचे धडे देतात. मी त्यांना पूर्वी भेटलो असताना त्यांच्या ज्ञानाचा प्रत्यय आला होता.

           त्या दिवशी डॉक्टरांसमवेत आमच्या नियोजित कार्यक्रमाबाबत छान बोलणे झाले.

           त्यानंतर नानाने डॉक्टरांशी बोलण्यास सुरुवात केली.

           ‘ डॉक्टर साहेब, मला एका विषयावर आपल्याशी बोलायचेय, विचारू का ? ‘

           ‘ बोला ना, काय आहे विषय तुमचा ?’ डॉक्टरांनी हे म्हटल्यावर लगेच नाना त्यांना म्हणाला,

           ‘ वारकऱ्यांबद्दल मला राग आहे. डॉक्टर साहेब तुमचे यावर काय मत आहे ?

नानाचा हा प्रश्न ऐकल्यावर डॉक्टर काहीसे अपसेट झाले. पण त्यांनी शांतपणे नानास उत्तर दिले.

         ‘ अहो, मी स्वतः एक वारकरी आहे. तुम्ही आम्हा वारकऱ्यांवर उगीच टीका करू नका. हा आरोप करताना    

         आधी वारकरी जाणून घ्या. तुम्हाला काय अधिकार आहे असे ठरविण्याचा ?’ केवळ तुमचा त्यांच्यावर राग   

     आहे म्हणून ?’

     नाना त्यांना म्हणाला, ‘ अहो, हे वारकरी भोळसट असतात. बरे काय, वाईट काय याचे ज्ञान त्यांना असते कुठे

          ? कशावरही विश्वास ठेवतात ते.’  

           डॉक्टर आणखी अस्वस्थ झाले. मात्र संयम ठेवीत त्यांनी नानाला प्रतिप्रश्न केला-‘ तुम्हाला खरा वारकरी  

          कळलाय का ? तो वारकरी आधी जाणून घ्या की.’

          ‘ अहो, सगळे वारकरी सारखे आहेत. बोलतात एक, वागतात वेगळे.’ नाना माघार न घेता म्हणाला.

          डॉक्टर त्यावर ठामपणे बोलले,‘ तुम्हाला पुन्हा सांगतो मी, तुम्ही सगळ्या वारकऱ्यांना एकाच मापात कसे

          मापता ?’

     ‘ मला काही हे पटत नाही डॉक्टरसाहेब, कसलेही ज्ञान त्यांना नसते, उगीच कशावरही ते विश्वास

     ठेवतात ’. त्यावर डॉक्टरांचा आवाज थोडा वाढला. ते म्हणाले, ‘ तुम्ही कशावरून ज्ञानी आहात ?   

     वारकरी कोण, याचे आधी ज्ञान तर घ्या, मग बोला ना वारकऱ्यांवर’. उगीच फालतू चर्चा करायला  

          काही अर्थ नाही. आणि तुम्ही  साठवून ठेवावेत असे ज्ञान प्रथम मिळवा. विचार मनात येणे ही परमोच्च

          क्रिया आहे, की जी क्रिया आपल्यावर अवलंबून असते. आचरण कसे करावे हे मात्र आपल्या हातात असते.’       

     नानाने लगेच त्यांना म्हटले-‘ मी वारकऱ्यांबद्दल तुम्हाला विचारतोय. इथे आचरणाचा      

     विषय कुठे आला ?’

     त्यावर डॉक्टर उतरले, ‘ तुम्ही चुकीचे विचारलेत, हे आचरण चुकीचे नाही ? चुकीचे विचार नव्हेत  

     काय ?’

     माझ्या दृष्टीने हा वाद आता थांबायला हवा होता, कारण एका जाणत्या माणसाशी नानाची गाठ होती व नानाने वारकऱ्यांविषयी अर्धवट माहितीवरून प्रश्न विचारणेच गैर होते.

       नानाने व्यसनी लोकांचा विषय काढला.‘ दारुड्याला दारु  सुरुवातीला लागते. नंतर तो आहारी जातो.       

    त्याच्यात तो रमतो…’

        डॉक्टरांचे त्यावर उत्तर होते, ‘ त्याचे वागणे चूक आहेच. त्याला समोर विषाचा पेला आहे. ते विष आहे याची

        जाणीव आहे व तो ती पितो, हे जाणूनबुजून झाले. म्हणजे स्वतःचा नाश स्वतःच करायचा आणि वर म्हणायचे  

       मी समाधानात आहे !’

       आता नानाला प्रश्न विचारावासा वाटला. तो म्हणाला, ‘ तुम्ही असे बोलताय म्हणजे तुमच्यात अहंकार आहे       

       नाही का ? ‘

             आता डॉक्टर स्पष्टपणे म्हणाले, ‘ मी स्वतः वारकरी आहे, जे काही ज्ञान मिळवलेय, त्याचा अभिमान

             मला का नसावा ? तुम्ही त्याला अहंकार समजताय. त्यापेक्षा वारकऱ्यांच्या गुणाविषयी आधी जाणून  

             घ्या. उगीच घाई करुन तुम्ही मत ठरवताय. विषय नीट समजण्याची कुवत तुमच्यात दिसत नाही.’

       तरी नाना मागे न हटता डॉक्टरांना विचारू लागला, ‘ मला हे विचारण्याचे स्वातंत्र्य आहे की नाही ? ‘

              डॉक्टर ताडकन त्याला म्हणाले, ‘ स्वातंत्र्य जरूर आहे. पण काहीतरी बोलणे आधाराशिवाय चूक आहे.    

              प्रथम अभ्यास करावा, मग बोलावे.’

                       हा वाद थांबण्याची लक्षणे दिसत नव्हती. म्हणून मी मध्येच डॉक्टरांना बाजूला घेऊन आमच्या     

              कार्यक्रमाची पुन्हा आठवण केली व त्यांचा निरोप घेतला. निघताना त्यांची क्षमा मागितली, तेव्हा डॉक्टर 

              थोडे शांत झाले.

                    बाहेर आल्यानंतर आमचा नाना सांगू लागला, ‘अरे, मी अशासाठी त्यांना डिवचले की, हे वारकरी

             लोक रागावर कंट्रोल ठेवतात का ? हे मला बघायचे होते. पण डॉक्टर तर रागावले होते ! म्हणजेच,   

             रागावर ताबा ठेवू शकत नाहीत हे वारकरी !’

                    नानाचा हा अजब तर्क ऐकून मीच चक्रावून गेलो ! नानाला शेवटी हात जोडले आणि म्हटले, ‘नाना, हा      

             विषय आता थांबव, कारण मला तुझे तेथले वागणे व बोलणे अजिबात पटलेले नाही, कधी पटणारही नाही.’

                    अशा तऱ्हेने या वादाची इतिश्री झाली !

                                                :::::::::::::::::::::