💐इतिहासात💐

💐इतिहासात💐

            स्वातंत्र्यपूर्व काळात घडलेली एक दुर्दैवी  घटना प्रत्येक राष्ट्रप्रेमी भारतीयाच्या मनी  रुतून राहिलीय. परकियांनी आपल्या देशावर राज्य करताना माणूसकीला काळीमा फासली होती, हे जलियांवाला  बागेत घडलेल्या अमानुष गोळीबाराने दाखवून दिलेय. लहान-थोर, बाया-बापडे, यांचा कसलाही विचार न करता अंधाधुंद गोळीबारामुळे एका निर्दयी आणि उद्दाम अशा ब्रिटिश अधिकाऱ्याने जलियांवाला बागेत सभेसाठी  जमलेल्या सर्वांवर बेछूट गोळीबार करून निष्पाप जनतेची  दुर्दशा केली !

          मात्र, या हुतात्म्यांचे  बलिदान वाया गेले नाही. भारतीय स्वातंत्र्य लढा अधिक तीव्र झाला आणि शेवटी आपले चंबू गबाळे घेऊन परकीयांना आपला देश सोडावा लागला. सारी  जनता स्वतंत्र झाली.  सर्वसामान्यांचे सार्वभौम राज्य  देशभर अंमलात आले.

         आज विकासाच्या गौरव टप्प्यावर  पाऊल ठेवताना प्रत्येक राष्ट्रप्रेमी भारतीयाच्या हृदयामध्ये अमृतसरच्या जलियांवाला बागेतील हुतात्म्यांची आठवण जागती आहे.

💐१३ एप्रिल १९१९-जलियांवाला बागेतील ती भयाण रात्र………..

         स्वातंत्र्य पूर्वकाळात, १३ एप्रिल १९१९ या दिवशी घडलेली ही एक दुर्दैवी घटना आहे.

         ‘’ आपल्या दोन मैत्रिणींना सोबतीला घेऊन हरवलेल्या पतीचा शोध घेण्यास एक वयोवृद्ध महिला दुःखी अवस्थेत घरातून निघालीय. तीची पावलं जलियांवाला बागेकडे वळतात.तिन्ही सांजेची वेळ आहे. रस्त्यावर चिटपाखरूही नाही. काही तासापूर्वी हीच जलियांवाला बाग आपल्या नेत्यांची स्फुरणीय भाषणे ऐकायला गर्दीने फुलून गेली होती. आता मात्र ही वास्तू सुनसान झालीय !

            ती शोकग्रस्त महिला आता बागेत आलीय. तीच्या नजरेस, पाहावे तेथे अस्ताव्यस्त पसरलेली मृत शरीरं  आणि रक्तबंबाळ अवस्थेत विव्हळत असलेले जखमी जीव दिसताहेत !

            त्या माणसांत तीला तीचा पती सापडतो. पण तो मेलेला आहे ! ती वृद्धा प्रचंड हादरते. क्षणभराने मात्र ती भानावर येते. पतीच्या मृत शरीरापाशी जायला तीला काही प्रेतं आणि जखमी जीव ओलांडावे लागतात. तीच्या दोन मैत्रिणीदेखील दुःखीकष्टी झाल्यात.

           आपल्या पतीला घरी न्यायला हवेय, या जाणिवेने ती वृद्धा शोक आवरते. कोणी मदतीला मिळतंय का ते बघायला सुरुवात करते. दोन परिचित तरुण मूलं तीला दिसतात. ‘अरे, मला एक खाट हवीय यांना  घरी न्यायला. आणाल लगेच ? ‘, हो हो, आणतो ‘….’ असे म्हणून ती मुलं निघून जातात.

            आपल्या सोबतीला थांबलेल्या दोन्ही मैत्रिणींना समजावीत ती वृद्धा त्यांना घरी पाठवते. आता ती एकटीच त्या ठिकाणी राह्यलीय. आता रात्रीचे आठ वाजून गेलेत.

            अवती भवती असलेला रक्ताचा पाट पाहतांना आपल्या पतीचे शरीर इथून हलवावे  व थोड्या कोरड्या जागेत नेऊन ठेवावे, असे तीला वाटते. पण एवढे शरीर ती  एकट्याने कसे उचलणार ?

            इतक्यात तेथे एक सरदारजी गृहस्थ येतात. ते  कोणाला तरी शोधायला आलेत. ही वृद्दा त्यांना विनंती करते-

‘ अहो, मला हे प्रेत इथून थोडं हलवून जवळच्या कोरड्या जागेत ठेवायचंय. मदत करा ना जरा ‘. ते लगेच पुढे होतात. ती पतीचा पायाकडील भाग उचलते आणि सरदारजी डोक्याकडील बाजूस धरतात. ते प्रेत कोरडया जागेत आणून ठेवले जाते.

            त्या  भागात कर्फ्यु असल्याने  सुनसान वातावरण आहे.

            खाट अजून घेऊन कोणी आलेले नाही. त्याशिवाय आपण पतीला घेऊन घरी कसे जाणार ? दीनवाणी झालेली ती अबला पुन्हा प्रयत्न सुरू करते. पण भेटलेली एखाददुसरी व्यक्ती तीला ‘नाही’ म्हणते. ‘एवढया रात्री ? कर्फ्यु असताना ? पोलीसांच्या गोळ्या कोण खाईल ? ‘.

            ती परत पतीच्या प्रेताजवळ येऊन बसते. आता तेथे कुत्र्यांचा वावर वाढलाय. हाती काठी घेऊन रात्रभर ती कुत्र्यांना हाकलायचे काम करतेय.

            तेथे तीन जखमी माणसं विव्हळत आहेत. त्यातला एक बारा वर्षाचा पोरगा तीला सारखे विनवतोय- ‘मला सोडून जाऊ नका, जाऊ नका तुम्ही  इथून. मी एकटा पडेन…......’ त्याला तहान लागलीय. पण पाणी कोठून देणार ? ती काही करू शकत नाही. मात्र त्याला स्वतःची ओढणी देते, थंडीपासून रक्षण व्हावे म्हणून.     

            अशी ही  भयाण रात्र सरता सरत नाही.

            मध्यरात्री दोनच्या सुमाराला एक जखमी माणूस, त्याचा एका प्रेताखाली अडकलेला पाय वर काढून देण्याची याचना करतो. ती बिचारी कशीबशी तो पाय वर ओढून ठेवते. रात्रभर कुत्र्यांचा वावर आणि गाढवांचे ओरडणे या अवस्थेत ती वयोवृद्धा रात्र काढते !

            आता सकाळचे सहा वाजलेत. ती भयाण रात्र आता सरलीय.       

            काल रात्री निघून गेलेली दोन तरुण मुलं आणखी काही माणसांसह खाट आणताना तीला दिसतात.

          तीला दिलासा मिळतो. आता पतीच्या निर्जीव शरीराला खाटेवर ठेवून सारे तीच्यासह घरी निघून जातात………… ‘’.

            जलियांवाला बागेत अंधाधुंद गोळीबार झाल्यानंतर १३ एप्रिल १९१९ च्या  भयाण रात्री  त्या  वयोवृद्ध महिलेची हतबल झालेली अवस्था पाहून आज आपण कीती अस्वस्थ होतो ?

             मग मोठ्या संख्येने तेथे प्रत्यक्ष सभेला जमलेल्या   सर्व  लहानथोर स्वातंत्र्यप्रेमी जनतेने  क्रूरकर्मी  ब्रिटिशांच्या गोळ्या कशा  झेलल्या असतील ?

             १९१८ मध्ये संपलेल्या विश्वयुद्धात भारतीय सैनिकांनी जो पराक्रम केला, त्याची जाण ब्रिटिश राज्यकर्त्यांना राहिली नाही. आता आम्ही भारतीयांना अधिक सोयी सवलती देऊ, मोठ्या सुधारणा करू असे जाहीरपणे आश्वासन देणारे  इंग्रज प्रशासन  प्रत्यक्षात विश्वासघातकी आणि क्रूरकर्मी  निघाले.

             सत्य आणि अहिंसात्मक मार्गाने न्याय मागणाऱ्या गांधीजींना आणि इतर राष्ट्रीय नेत्यांना  देशद्रोही ठरवून सर्व भारतीयांवर अन्याय करणारा रौलट  कायदा ब्रिटिशांनी  अंमलात आणला.

             संपूर्ण  देशात असंतोष वाढत होता. सभा, मेळावे आणि बैठका घेऊन उस्फुर्तपणे अवघी जनता सत्याग्रह करीत रस्त्यावर आली.  ब्रिटीश अधिकारी पोलिसांच्या मदतीने नेत्यांना अटक करू लागले. मारझोड सुरू झाली. शांततेचे व संयम पाळण्याचे प्रयत्न नेते व कार्यकर्ते करीत होते. पण निर्दयी पोलीस अधिकारी कठोरपणे वागत होते.

             या असंतोषाच्या वातावरणात ब्रिटिश सरकारच्या  उच्च अधिकाऱ्यांनी  जनतेला जरब  बसावी  म्हणून, जनरल मायकल ओ डायर या  उद्दाम अधिकाऱ्या- मार्फत १३ एप्रिल १९१९ या दिवशी जलियांवाला  बागेच्या विस्तीर्ण  मैदानात भीषण हत्याकांड घडवून आणले.

             स्वातंत्र्य चळवळीच्या इतिहासातील ही एक दुर्दैवी घटना होती. कित्येक निष्पाप  स्वातंत्र्यप्रेमी या हत्याकांडात बळी गेले आहेत. या सर्व लहानथोर हुतात्म्यांना मी मनःपूर्वक आदरांजली अर्पण करीत आहे.

                                                        || जय हिंद, जय भारत ||

                                                            --------------------------