💐निसर्गायण💐

💐निसर्गायण💐
            राज्यभरातील निसर्गप्रेमी आणि साहसी गिरीमित्र दरवर्षी ‘गिरिमित्र संमेलना’च्या निमित्ताने मुंबईत एकत्र येतात. विविध संस्थात्मक चळवळींच्या माहितीची देवाणघेवाण या संमेलनात होते. निसर्गप्रेमापोटी सर्वस्व झोकून देणारे कित्येक रथी-महारथी या संमेलनात भेटतात. सुसंवाद घडतो. नवनवीन योजना व संकल्प समजतात. त्यातून साहस, भटकंती आणि  निसर्गसंवर्धनाची प्रेरणा मिळते.

           अशाच एका वर्षीच्या गिरिमित्र संमेलनात कोकणातल्या ‘सह्याद्री निसर्ग मित्र’ या चिपळूणच्या संस्थेचा परिचय झाला. ही संस्था प्रामुख्याने रानावनातील गिधाडे, भारतीय पाकोळ्या, सागरी गरुड, कासवे आणि खवले मांजर अशा वन्यजीवांची  काळजी घेते. त्यांचे रक्षण व्हावे, त्याचप्रमाणे दुर्मिळ ठरलेल्या अशा वन्य प्रजाती वाढाव्यात, म्हणून ‘सह्याद्री निसर्ग मित्र’ प्रामाणिकपणे प्रयत्न करीत आहे. या कार्याव्यतिरिक्त या संस्थेने इ-मॅमल(म्हणजे अध्ययावत तंत्राद्वारे प्राण्यांची निरीक्षणे व अभ्यास), मधमाशी पालन, माझं जंगल-संवर्धन, नेत्रदान, इत्यादी चांगले प्रकल्प राबविले आहेत.
            भाऊ काटदरे ही कलंदर व्यक्ती ‘सह्याद्री निसर्ग मित्र’ची संस्थापक. भाऊ व त्याच्या सवंगड्यानी दुर्मिळ कासवांची होणारी चोरटी शिकार व व्यापार थांबविण्यासाठी अथक प्रयत्न केलेत  व करीत आहेत. या संस्थेचा गौरव गिरिमित्र  संमेलनात झाला.
            खवले मांजर हा दुर्मिळ वन्यजीव वाचविण्यासाठी धडपडणाऱ्या ‘सह्याद्री निसर्ग मित्र’च्या कार्याचा व खवले मांजराचा अल्पसा परिचय मी  इथे करून देत आहे…….
💐खवले मांजर(Indian Pangolin).
                 आकार व रूप  मुंगूससारखे असणारा हा वन्य प्राणी गरीब स्वभावाचा असून त्याला अंगावर,पाठीवर सर्वत्र खवले असतात. बंदुकीच्या गोळीलाही सहज दाद देणार नाही अशा  खवलांमुळे  याला ‘खवले मांजर’ हे नाव मिळाले असले तरी आपल्या मांजराचा त्याच्याशी काहीही संबंध नाही. जगात आफ्रिका व आशियात याचे अस्तित्व आढळते. भारतामध्ये उत्तर प्रदेश व  कोकणात रानात-जंगलामध्ये ही खवले मांजरं आहेत. याची चोरटी शिकार होते. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर व्यापारही होतो. कारण, या प्राण्याची खवले म्हणे औषधी आहेत !  याला मारून खातात, का ? तर  हे चविष्ट मांसान्न आहे !
                    हा प्राणी बीळ स्वतः तयार करून त्यात आपल्या पिलासह राहातो. मुंग्या-मुंगळे आणि वाळवी या प्राण्याचे प्रमुख खाद्य. आपल्या एक ते दीड फूट लांबीच्या जीभेने तो अन्न(म्हणजे भक्ष्य) प्राशन करतो. या सस्तन प्राण्याला  दात नाहीत. माणसाला किंवा अन्य प्राण्यांना कोणत्याही प्रकारची इजा न करणारा हा प्राणी जगभर चोरट्या शिकारीचा, व्यवहाराचा बळी ठरलाय.
                  अशा बिकट परिस्थितीत ’सह्याद्री निसर्ग मित्र’ संस्था खवले मांजर वाचविण्यासाठी पुढे झालीय. ‘UICN’ या आंतरराष्ट्रीय संस्थेने  हा निरुपद्रवी वन्य प्राणी ‘दुर्मिळ आणि संरक्षित’ असल्याचे जाहीर केलेय. महाराष्ट्र राज्याच्या वनविभागाने  भाऊ काटदरे आणि ‘सह्याद्री निसर्ग मित्र’ च्या परिवारास शासकीय बळ दिलेय. मात्र स्थानिक ग्रामवासी आणि शालेय विध्यार्थी खवले मांजराच्या संरक्षण-संवर्धनाविषयी  दक्ष आणि सक्रिय व्हावेत, म्हणून हा परिवार सध्या कार्यरत आहे.
                ‘सह्याद्री निसर्ग मित्र’ चे हे  सत्कार्य कार्य असेच वाढत राहो आणि बलवंत होवो, ही सदिच्छा…..….....

                                    -----------------------------