💐सुंदर माझे घर💐

💐सुंदर माझे घर💐
     आपले घर सुंदर असावे असे कुणास वाटत नाही ? आपल्या घरात हसरे तारे हवेत, एकमेकांबद्दल जिव्हाळा हवा, सुखदुःखात एकमेकांना साथ हवी, अशी ‘सुंदर’ घराबद्दलची माझी साधी-सरळ व्याख्या आहे. चार भक्कम भिंती, आत बाहेर चकाचक रंग, आलिशान फर्निचर, दिवसरात्र टिव्हीत किंवा मोबाईल-नेटच्या सानिध्यात मग्न असणारी, सतत उत्सवी कपड्यात नटून थटून घरात वावरणारी माणसे ज्या घरात आहेत, त्या घरास मी ‘सुंदर घर’ म्हणणार नाही.
       आपले सुंदर घर खऱ्या अर्थाने ‘सुंदर’ व्हावे, याकरीता परिवारातील प्रत्येक जाणती व्यक्ती सदैव धडपड करीत असते. ती त्यांची जबाबदारीही आहे. आपला परिवार आर्थिकदृष्ट्या स्थिर, म्हणजे भक्कम राहील, हे प्रथमतः कुटुंबप्रमुखाने ठरवायचे असते. मात्र तो दूरदृष्टीने विचार करणारा हवा. आपल्या घरात आर्थिक स्थिरता कशी येईल आणि टिकेल, वाढेल याविषयी तो दक्ष राहून कृती करणारा हवा.
      म्हणून मी हे विचारपुष्प घराला ‘आर्थिक स्थिरता’ यावी व सामान्यांनी सजग व्हावे याकरीता लिहीले आहे.        
              मी कोणी अर्थ तज्ञ नाही. आर्थिक क्षेत्रातला जाणकारदेखील नाही.  तरीही, हा विषय प्रत्येकाच्या आयुष्यातील अविभाज्य असा असल्यामुळे मला आयुष्यात मिळालेले आर्थिक खाच-खळगे तुम्हाला(म्हणजे यात नवखे असणाऱ्यांना) मिळू नयेत, तसेच दररोजच्या व्यवहारांत खर्च आणि अर्थ संचय करताना छोट्या छोट्या गोष्टी किती उपयुक्त ठरतात, हे मी येथे सांगणार आहे…………..

💐थेंबे थेंबे तळे साचे………..💐
        दैनंदीन आयुष्य जगताना, वावरताना प्रत्येक गरीब-श्रीमंताला पैसे प्रिय असतो.  हा पैसा  ज्याच्याकडे नसतो, त्याला स्वतःच्या चरितार्थासाठी ‘तो’ मिळविणे ही त्याची आत्यंतिक गरज बनते. ज्याच्याकडे तो बक्कळ असतो, त्याला त्याच्या सुरक्षेची दिवसरात्र चिंता लागलेली असते.
                 आज हे ‘अर्थ’ प्रबोधन मी, जे माझ्या सारखे कुटुंबवत्सल आहेत, आणि ज्यांना दररोजच्या गरजा भागविताना ‘थेंबे थेंबे तळे’ साठवावेसे वाटतेय,  त्यांचेसाठी करीत आहे. या बाबतीत हुशार असलेल्या व जाणकार मंडळीना माझ्या चिल्लर प्रबोधनाचा उपयोग होणार नाही.
*कुटुंब प्रमुख-
                प्रत्येक कुटुंबात एक पुरुष अथवा स्त्री प्रमुख असते. या कुटुंब प्रमुखाकडे गृह व अर्थ ही महत्वाची खाती असतात. आपल्या कुटुंबरुपी राज्याचा सर्व कारभार तो किंवा ती व्यवस्थित सांभाळते यात शंका बाळगण्याचे काहीच कारण नाही.  या प्रमुखाला सर्वात जास्त मदत करणारी व्यक्ती पती वा पत्नी असते आणि तिची चांगली साथ कुटुंब प्रमुखास मिळते. मग संसाराची गाडी जोरात पुढे निघते.
                 ही आनंदी जीवन सफर करताना नूतन दाम्पत्याच्या आयुष्यात नवांकुर येतात  मुला- मुलीच्या रुपात ! हे आयुष्यातले सुखी क्षण.  परंतु वाढती जबाबदारी दोघांच्या अंतर्मनात ताण वाढवीत असते. आता  कुटुंबाची  आर्थिक घडी विस्कटत नाही, पण थोडी ओढाताण सुरू होते. अशा नाजूक स्थितीत संयमित राहून दोघांना गृह कारभार सुरळीत ठेवायचा असतो.
               मुलांचे संगोपन करता करता ती वाढत असतात. बालवाडी, के.जी., प्राथमिक शिक्षण करता करता मुलं कधी कॉलेज पर्यंत येऊन ठेपतात ते उमजतच नाही ! काळ किती गतीने पुढं सरकत असतो बघा !
             त्यानंतर मुलांचे उच्च शिक्षण, करिअर, आणि जॉब किंवा व्यवसायासाठी होणारी कुटुंब प्रमुखाची धावपळ  अखंडितपणे सुरु राहते. तो आता अनुभवाने सरावलेला असतो. मुख्यतः आर्थिक टेन्शन असते. परंतु समोर पर्यायही उपलब्ध होत असतात.
             पुढे स्वतःची निवृत्ती येते. पुरेशी आर्थिक स्थिरता आहे पण ही देणी, ती देणी डोळ्यासमोर दिसत राहतात.
*मुलांचे संगोपन-शिक्षण—
             मुलांच्या भवितव्याची तरतूद करताना त्यांच्या जन्मतारखेचा दिवस पाहून दरमहा थोडीथोडी रक्कम एका छोट्या कुलूपबंद अथवा पॅक बंद डब्यात(कॅश बॉक्स) जमा करावी. ही रक्कम अल्प असली तरी चालेल. वर्षभरानंतर(वाढदिवसाच्या अगोदर) ती साठलेली रक्कम कुटुंब प्रमुखाने त्यांच्या बँक खात्यात जमा करावी. त्याची वेगळी नोंद देखील ठेवावी. ही रक्कम मोठी असेल तर मुदत ठेवीत गुंतवावी. यथावकाश,  मुलांना ती निश्चितपणे उपयोगी पडेल.


*पाच वर्षानंतर-
             आता मुलांच्या नावे बँकेत खाते उघडावे. अठरा वर्ष हे खाते पालक, म्हणजे कुटूंब प्रमुखाला वापरावे लागते. सर्व नोंदी स्वतंत्र पणे राहतात. मुदत ठेव गुंतवणूकही करता येते.
      मुलांचे प्राथमिक शिक्षण व नंतरचे माध्यमिक शिक्षण सुरू असताना कित्येक प्रसंगी शालेय फी, स्पर्धा, कॅम्प, क्लासेस, तसेच आवश्यक खरेदी,  इ. बाबतीत पैसे लागतात. मुलांच्या खात्यात एवढी रक्कम कशी असणार ? म्हणून कुटुंब प्रमुखाने नियमितपणे अथवा वार्षिक/तिमाही/सहामाही आवकवाढीच्या वेळी या खात्यामध्ये रक्कम जमा करावयास हवी, जेणेकरून संबंधित खर्चाची पूर्तता सुलभ होईल.
*उच्च शिक्षण-करिअर-
              कॉलेज शिक्षण सुरू होताना आणि ते प्रत्यक्ष सुरू झाल्यावर फीच्या रुपात मोठमोठ्या रक्कमा देणे ही साधी गोष्ट नाही. त्याकरीता कुटुंबप्रमुख अगोदरच दक्ष असावयास हवा.
*क्रेडिट/डेबिट कार्ड—
               या कार्डाच्या नावातच त्याचा अर्थ आहे. प्रत्येक बँक किंवा चांगली वित्तीय संस्था वार्षिक/तिमाही सेवाशुल्क घेऊन हे कार्ड ठेवीदारांना उपलब्ध करून देते. क्रेडिट कार्ड आपल्याला त्या त्या ठेवीदाराच्या मर्यादेप्रमाणे व नियमानुसार तात्काळ एटीएम सेंटरमार्फत पैसे देते. त्यामुळे छोटीमोठी खरेदी आपण केव्हाही करू शकतो. प्रवासात हे फार उपयुक्त ठरते. आपल्या सिक्रेट पासवर्ड मुळे हे सुरक्षितही असते. मात्र ठराविक मुदतीत ते परत केले नाहीत, तर मोठया व्याजाचा भुर्दंडही पडतो, तेव्हा ते काळजीपूर्वक वापरावे लागते. !
             या उलट डेबिट कार्ड !  हे कार्ड आपल्या खात्यातील जमेएवढीच रक्कम एटीएम मार्फत तात्काळ देते. खरेदीसाठी हेसुद्दा उपयुक्त आहे. यालाही सिक्रेट पासवर्ड मुळे प्रवासात किंवा इतरत्र सुरक्षितता असते. त्यामुळे हेच आपण वापरणे योग्य.
*सोने-रुप्यातील गुंतवणूक व गोल्ड ईटीएफ फन्ड, सुवर्ण रोखे--
             भारतीय मन हे सोने म्हटले की, भावनिक होते. विशेषतः महिलावर्ग यात भावुक होतो. त्यांची आभूषणे सोन्यारुप्याने मढलेली असावीत, ही त्यांची आंतरिक भावना असते.
                  साहजिकच सुवर्ण संचय होतो. तो वाढत राहतो. आपत्तीच्या प्रसंगात या धनाला हात लावला जात नाही. यात, अपवाद अत्यंत कमी आहेत. त्यामुळे ही आपली स्थिर व पत वाढविणारी मालमत्ता ठरते.
                   मात्र सुवर्ण गुंतवणूकीत एक चांगला पर्याय आहे तो म्हणजे गोल्ड ईटीएफ फन्ड. ही गुंतवणूक युनिटच्या स्वरूपात होते. बाजारात आज असलेल्या दराप्रमाणे आपण युनिट्स घेऊ शकतो. यामध्ये धन साठविताना काळजी करायला नको. ते पूर्णतः सुरक्षित असते. भविष्यात सोन्याचे दर वाढले की आपले युनिट्स देखील वजनदार होतात ! आपण ते विकून नफा कमावू शकतो. दुसरा एक मार्ग आहे- सरकारी सुवर्णरोखे. हेपण सुरक्षित असतात. या रोख्यांची आपण खरेदी-विक्री करू शकतो. मात्र अल्पकाळासाठी ही गुंतवणूक फायदेशीर नाही.
*जमीन जुमल्यातील गुंतवणूक—
                  हे थोड्याथोडक्या भांडवलामध्ये शक्य नसते. त्यासाठी कर्ज घेणे आवश्यक ठरते.  मग कर्जाचा हप्ता व व्याज, वगैरे वगैरे सोपस्कार आले. याकरीता आपली क्षमता आणि योग्य नियोजन जरुरीचे आहे. अन्यथा आपण पुढे होऊ नये. कालांतराने या गुंतवणुकीत होणारे चढ किंवा उतार सभोवतालच्या घडामोडींवर/उलढालींवर, (म्हणजेच आर्थिक,सामाजिक,,राजकीय स्थित्यंतरे यांचेशी) निगडित असतात.
                 यातील गुंतवणूक दिर्घकालीन व स्थिर असते.  गरजेच्या वेळेला ती उपयोगी ठरते. अर्थात, एकतर ती विकावी लागते अथवा गहाण तरी ठेवावी लागते.                
*शेअर्स व्यवहारात कितपत तथ्य आहे ?
                 वास्तविक ‘ शेअर्स ‘ हा शब्द ऐकल्यावर आमचा मराठी माणूस आधी शंकाकुल होतो. ‘शेअर्स म्हणजे सट्टाच’ असा त्याने सरळ शिक्का मारलाय ! हा विषयच तो सरळ उडवुन लावतो.
                परंतु हे अज्ञान असते. गैरसमज असतो. प्रत्यक्षात, सर्वात जास्त परतावा शेअर्स गुंतवणूक दारांना मिळतो. शेअर बाजारात करोडो-अब्जावधींची उलाढाल होत असते. देशपरदेशातल्या वित्त संस्था आपली गुंतवणूक शेअर्समध्ये करतात. विविध बँका शेअर्स तारण ठेवून गरजूंना कर्ज पुरवठा करतात.
               आता पूर्वीसारखा हर्षद मेहता घोटाळा होण्याचे दिवस राहिले नाहीत. सरकारी आधिपत्य असलेली सेबी व रिझर्व्ह बँक यांची देखरेख- कठोर नियंत्रण असल्याने, तसेच अध्ययावत तंत्रज्ञानामुळे शेअर्स व्यवहारांत बरीच पारदर्शकता आलीय. त्यामुळे घोटाळे होण्याची शक्यता नगण्य झालीय. शेअर्सची नोंदणी आता बंधनकारक झाली आहे. शेअर्सच्या खरेदी-विक्रीसाठी प्रत्येक गुंतवणूकदाराला डिमॅट खाते उघडणे बंधनकारक झालेय. खाते अधिकृत ब्रोकर फर्म/बँकेशिवाय उघडता येत नाही.
                 हा सर्व विचार करून सर्वसामान्य गुंतवणूकदारांनी बावरून न जाता या गुंतवणूकीसाठी अनुभवी व विश्वासू व्यक्तीचे मार्गदर्शन घ्यावे व यात खुशाल सामील व्हावे. स्वतःचे/एकत्रित डिमॅट खाते उघडावे. वेगवेगळ्या कंपन्यांच्या शेअर्सचा प्राथमिक वेध घ्यावा. नवीन नोंदणी करणाऱ्या कंपन्या, जुन्या नावाजलेल्या कंपन्या, कॉर्पोरेट कंपन्या, यांच्या शेअर्सचा चढउतार पाहून पुढचे पाऊल उचलावे. कंपनी चांगली असल्याची माहिती वाचनातून मिळते. नेटवरदेखील हे शक्य आहे. काही चांगल्या कंपन्यांचे स्थिर राहतात,  तर काहींचे शेअर्स उत्तुंग भरारी घेतात ! काही वर्षातून तीन चारदा लाभांश देण्यासाठी प्रसिद्द असतात, तर काही भागदारकांना बोनस रुपात आणखी शेअर्सही देतात !
                    या गोष्टी ध्यानी ठेवून, अभ्यास करून व जागरूक राहून शेअर्स घेण्यासाठी निर्धास्तपणे गुंतवणूक करावी.
*म्युच्युअल फन्ड गुंतवणूक-
                    शेअर्स खरेदी विक्री करताना जेवढा जास्त फायदा हवा असतो, तेवढा धोका-जोखीम पत्करायची मनाची तयारी असावी लागते. आपल्याला अधिक सुरक्षितता हवी असेल, तर सरळ फन्ड गुंतवणूकीचा आधार घ्यावा.
                    फन्ड विविध प्रकारचे असतात. डेट फन्ड, ओपन एनदेड फन्ड, बॅलन्स फन्ड, कर सवलत असणारे फन्ड, गोल्ड ईटीएफ फन्ड, रोखे संलग्न फन्ड, इत्यादी. हे युनिटच्या रुपात आपण खरेदी करतो. त्याकरीता प्रथम रीतसर नोंदणी करावी लागते. सारा व्यवहार पारदर्शी आणि कायदेशीर होतो. इथेही पर्याय असतात. एकरकमी गुंतवणूक होते, तशीच दरमहा एस. आय.पी.(सिस्टिमॅटीक इन्व्हेस्टमेंट प्लॅन) द्वारे हप्ते भरून रक्कम गुंतवता येते. शिवाय ती केलेल्या करारानुसार/नियमानुसार काढताही येते. आपली जमा असलेल्या रकमेवर देय होणारा लाभांश काढण्याचा किंवा तो तसाच ठेवून नफा वाढविण्याचा चांगला पर्याय आपल्यापुढे असतो.
 
                   चांगला म्हणजे गुणवत्तापूर्ण फन्ड काहीसा महाग असतो. तर नवीन फन्ड किंवा साधारण दर्जाचा फन्ड कमी रकमेचा असतो. ही गुंतवणूक शेअर मार्केटच्या चढउताराशी निगडित असते. आपण यात किमान तीन ते पाच वर्षे गुंतवणूक करावी. दीर्घकाळ ठेवल्यास परतावा वाढतो. पण याचाही नीट अभ्यास व्हावा लागतो. हा फन्ड चालविणारी संस्था मॅनेजर/ संचालक नेमते. या क्षेत्रात ते तज्ञ असतात. बाजारात मंदी आली, तरी ते विचलीत होत नाहीत, उलट चांगल्या कंपन्यांचे शेअर्स घेऊन, योग्य संधी पाहून ते विकून नफा कमावतात आणि आपल्या गुंतवणूक दारांना वाटतात. त्यामुळे आपण चिंतीत व्हायचे कारण नसते. मात्र हे फन्ड निवडताना  नीट माहिती घ्यावी.
*सरकारी रोखे—
        हा देखील गुंतवणूकीचा एक चांगला व सुरक्षित प्रकार आहे. यात किमान ठरलेल्या कालावधीसाठी रक्कम गुंतवावी लागते. रोखे गुंतवणूकीचा परतावा थोडा कमी मिळतो, पण तो खात्रीशीर मिळतो.
*बँकेतील मुदत ठेवी--
       सर्वात सुरक्षित गुंतवणूक म्हणून सर्वसामान्य गुंतवणूकदार एक वर्ष, तीन वर्षे किंवा अगदी एक-दीड-दोन महिन्यांच्या कालावधीसाठीही मुदत ठेव म्हणून रक्कम गुंतवितो. ठेवींवर निश्चित ठरलेला व्याजदर पाहून बँक परतावा देते.
       मुदत ठेव चांगल्या सरकारी बँकेत अथवा उत्तम रेकॉर्ड असणाऱ्या सहकारी बँकेत करणे गुंतवणूक दारांना अधिक सुरक्षित करते. याशिवाय, काही ठेव योजना करसवलत देतात. जेष्ठ नागरिकाना मुदत ठेवीत सुरक्षिततेसह जास्त व्याजाचा लाभ मिळतो. या ठेवींवर विमा संरक्षणही असते.
*पोष्टातल्या ठेवी आणि गुंतवणूक-
       पोष्टामध्ये आपण बचत खाते उघडू शकतो, तसेच बचत प्रमाणपत्रांच्या रुपात मुदत ठेवीही ठेवू शकतो. पोष्टातल्या सर्व ठेवीमध्ये निश्चित परतावा मिळतो व ठेवी सुरक्षित राहतात


*जीवन विमा-आरोग्य विमा-सर्वसाधारण सुरक्षा विमा-वाहन विमा इ.--
       वास्तविक या ठिकाणी मी पैसे गुंतवणूकीविषयी सांगतोय. विमा हा विषय बचत किंवा गुंतवणूकीशी संबंधित नाही. तरीही बरेच जण विम्याकडे ‘चांगली गुंतवणूक’ म्हणून बघतात. हा निव्वळ गैरसमज आहे.
       आपल्यानंतर, आपले वारस व कुटुंब आर्थिक अस्थिर होऊ नये म्हणून जीवन विमा असतो. आजारपणात आपली व कुटुंबाची आर्थिक चणचण होऊ नये, म्हणून आरोग्य विमा संरक्षण देतो. आपले घर, मौल्यवान वस्तू, इत्यादीच्या सुरक्षेसाठी विमा घेता येतो. वाहन विमा मात्र बंधनकारक असतो.
       या सर्व ठिकाणी सुरक्षा महत्वाची असते, परतावा मिळत नाही, पण झालेले  आर्थिक नुकसान करारानुसार भरून मिळते.
       जीवनविमा पॉलिसीज मुदतपूर्तीनंतर किंवा आधीही (विशिष्ट पॉलीसी नुसार) परतावा स्वरूपात बोनससह देय रक्कम पॉलिसीधारकाला किंवा वारसाला देतात. म्हणून आपण आपल्या जीवाच्या सुरक्षेसाठी विमा घेणे अत्यंत आवश्यक ठरत. विमा गुंतवणूकीतील मिळणारा नफा इतर गुंतवणूकींच्या तुलनेत कमी असला तरी विम्यामुळे सुरक्षा मिळते.      
• अर्थ-गुंतवणूकविषयी ज्ञान वाढण्यासाठी—
                आपण सामान्य गुंतवणूकदार आहोत. त्यामुळे आपण योग्य गुंतवणुकीसाठी सल्लागार नेमणे उत्तम.  परंतु त्या सल्लागाराची/कंपनीची फी अदा करावी लागते. मात्र ती अनाठायी जात नाही.  अशा सल्लागार-कन्सल्टंटचा या क्षेत्रात चांगला अभ्यास असतो. तो आपल्या कामी येतो.
                 आपण स्वतःसुद्दा जागरूक राहून अर्थसाक्षर होऊ शकतो, यासाठी आपण मुळात काय करायला हवे बरं ? आपण आठवड्यातून एकदा-दोनदा वर्तमानपत्रांमध्ये येणारे ‘अर्थ’विषयक लेख-लिखाण बारकाईने वाचावयास हवेत. त्यातील माहिती-घडामोडी, आढाव्यांसह असते, ती वेचून घ्यावी.
                 मराठीत दोन, तर इंग्रजीत एक वर्तमानपत्र छान माहिती देते-लोकसत्ता, सकाळ अन इकॉनॉमिक टाइम्स. त्यातील सामान्य गुंतवणूकदारांना अत्यंत उपयोगी ठरणारे लेख आपल्याला दररोज अर्थज्ञान देतात. विशेष उल्लेखनीय शेअर्स, चांगले म्युच्युअल फन्डस, बँकेतील सुरक्षित ठेवी आयुर्विमा-आरोग्य विमा, कमोडिटी मार्केट, कर रचना व सवलती इ. भरपूर माहिती आपल्याला अध्ययावत करीत राहाते. तेव्हा हे वाचनज्ञान तुम्ही जरूर मिळवावे.
        गुंतवणूक करणाऱ्या व करू पाहणाऱ्या सर्व वाचक स्नेह्यांना मी सारांशाने एवढेच सांगेन, की आयुष्यात चढ-उतार प्रत्येकास अनुभवाला येतात, अशा वेळी चार पैसे गाठीशी असले तर, अन त्यातही चांगली गुंतवणूक केली असेल, तर आपण सुरक्षितपणे आपली व आपल्या कुटुंबाची पुढे यशस्वी वाटचाल करू शकतो.
                  पाण्याचा एवढासा थेंब बहुमोल असतो. पण त्याकडे दुर्लक्ष केले तर ? तर तो थेंब दुसऱ्या थेंबाला घेऊन प्रवाही पाण्यात मिसळून पुढे निघून जातो. ते थेंब स्वीकारण्यासाठी आपला हात घट्ट करून उघडला, तर थेंब थेंब पाण्याने आपली ओंजळ भरू लागते ! या ओंजळीतले पाणी व्यवस्थित ठेवता येते  आणि साठवुन  वापरताही येते, नाही का ?          

                                                                        :::::::::::::::::::::::::::