💐वाचन छंद💐

💐वाचन छंद💐
                  वाचनप्रेमींनो, सस्नेह नमस्कार,
                मला नुकतीच, दोन चांगल्या आणि मोठया लायब्ररीजना भेट द्यायची संधी योगायोगाने मिळाली. त्या विषयी मी येथे वाचन-संवाद करीत आहे………………

💐सेन्ट्रल लायब्ररी---गोवा आणि सुरत…………..
                          आर्किटेक्टचे शिक्षण घेणाऱ्या माझ्या मुलीने यंदा डिग्री वर्षात एक प्रोजेक्ट, केस स्टडीसाठी घेतला आहे. सर्व सखोल अभ्यास करून हा प्रोजेक्ट सादर करावा लागतो. त्याची तपासणी होऊन गुणांकन केले जाते. प्रत्येक विध्यार्थी त्याकरीता एक विषय निवडतो. हिने निवडलेला विषय आहे, ‘पब्लिक लायब्ररी’.  काही निवडक लायब्ररीजना प्रत्यक्ष भेट देऊन हा प्रोजेक्ट तयार करावा लागतो.
              तीने निवडलेल्या दोन लायब्ररीज महाराष्ट्राबाहेर होत्या. ती एकटीच असल्याने सोबतीला मला तिकडे जाणे आवश्यक होते. या दोन लायब्ररीत मी एक ‘वाचक’ म्हणून फेरफटका मारल्या नंतर त्यांचा परिचय तुम्हाला(त्या माहिती नसल्यास) करून देत आहे.

*पट्टो-गोवा येथील कृष्णकांत शामा स्टेट सेंट्रल लायब्ररी—
                     निसर्गसुंदर गोवा राज्यात शिरताना प्रथम मांडवी नदीवरील मोठा पूल लागतो. तो पार केल्यावर राजधानी पणजीत आपण प्रवेश करतो. येथे उजव्या दिशेस असणाऱ्या मध्यवर्ती बसस्थानकाला लागून ‘पट्टो’ हे छोटेसे उपनगर आहे. मुंबईतील कफ परेडची हो नवीन आवृत्ती ! टिपटॉप कॉर्पोरेट ऑफिसेस आणि भव्य प्रशस्त अशा सरकारी इमारती इथे उभ्या राहिल्या आहेत, आणि उभ्या राहात आहेत.
                    या ‘पट्टो’मध्ये एक सुंदर इमारत आपले लक्ष वेधून घेते, तीचे नाव आहे ‘संस्कृती भवन’. गोवा शासनाच्या कला व सांस्कृतिक संचालनालयाच्या अधिपत्याखाली सन १८३२ मध्ये गोवा स्टेट सेन्ट्रल लायब्ररीची स्थापना झाली  आणि इथल्या नवीन इमारतींमध्ये तीचे स्थलांतर २०१२ ला झाले.
             जवळपास १२००० चौरस मीटरच्या प्रांगणात आता कार्यरत असलेली भव्य व अध्ययावत इमारत  ‘कृष्णदास शामा गोवा स्टेट सेन्ट्रल लायब्ररी’ म्हणून ओळखली जाते. सोळाव्या शतकातील कृष्णकांत शामा यांचे नाव कोकणी वाङमय क्षेत्रात प्रसिद्द आहे.  या सुप्रसिद्ध कोकणी साहित्यिकाने कोकणी भाषा-लिपीचा अभ्यास व प्रचार करून कोकणी भाषेचा गोडवा राज्याबाहेर नेला. त्यांची स्मृती म्हणून ही अध्ययावत लायब्ररी आकाराला आली आहे.
                उत्कृष्ट स्थापत्य कलेचा नमुना असलेल्या या ‘कृष्णदास शामा गोवा स्टेट लायब्ररी’ चे  प्रवेशद्वार प्रथमदर्शनीच आपल्याला प्रभावित करते.  ही सुंदर इमारत आहे सहा माळ्यांची. सुमारे अडीच लाख ग्रंथ-पुस्तके व नियतकालिकांचा खजिना असलेल्या या समृध्द लायब्ररीत विशेष अध्यासन, दुर्मिळ ग्रंथ, संदर्भ कोश, अंध वाचक, लहान विद्यार्थी मुले,  इतिहास, पोर्तुगीज काळ, इत्यादींसाठी स्वतंत्र विभाग  विद्यार्थी तसेच अभ्यासुंसाठी सुसज्ज आहेत. पुस्तकांची देवाणघेवाणही
 आधुनिक तंत्राने होते.
                  या स्टेट लायब्ररीत चर्चासत्र  तसेच विशेष सादरीकरणाकरीता सुसज्ज असलेला कॉन्फरन्स हॉल आणि छोटे अभ्यास कक्ष आपले लक्ष वेधून घेतात. पुस्तके वर्षानुवर्षे टिकविण्यासाठी लायब्ररीत वेगळा विभाग कार्यरत असून तेथे बाईंडिंग व डिजीटायझेशनची कामे होतात.  
                  सर्व  पुस्तकांची चांगली काळजी घेताना, अभ्यागत-वाचकांशी सौजनशील वागून मैत्रीचे हात पुढे करणारा इथला अधिकारी कर्मचारी वर्ग मला भावला.
                  आपण जेव्हा केव्हा गोव्यात फिरायला जाल, तेव्हा थोडास वेळ काढून जरूर या कृष्णदास शामा गोवा स्टेट सेन्ट्रल लायब्ररीला जरूर भेट द्या.
                                                  :::::::::::::::::::::::::::


*सुरत-गुजरात येथील कविवर्य नर्मद सेंट्रल लायब्ररी—
        गुजरात राज्यातील सुरत हे ब्रिटिश काळापासून उद्योग नगरी म्हणून प्रसिद्ध असणारे वर्दळीचे शहर. साडी-शालू ड्रेस मटेरिअल्सची खरेदी असो, किंवा विविध पदार्थांच्या चवी चाखायच्या असतील, तर हे सुरत शहर तुमचे नक्की स्वागत करते. या शहरामध्ये पंधरा मिनिटांवर असणाऱ्या घोडदौड मार्गावर आठवा लाईन पोलीस ठाणे आहे, त्याच्या समोर कविवर्य नर्मद सेन्ट्रल लायब्ररीचे प्रशस्त प्राकार आपल्या नजरेत पडते.
             आधुनिक रचनेची इमारत, ऐसपैस आवार आणि आरामदायी कॉरिडॉर-कक्ष-हॉल, ही ‘कविवर्य नर्मद सेन्ट्रल लायब्ररी’ची प्रमुख वैशिष्ट्ये. या ठिकाणी  विध्यार्थी-विध्यार्थीनी तसेच अभ्यासू वाचकांची दिवसभर वर्दळ असते.
              सुरत महानगर पालिकेच्या अधिपत्याखाली या लायब्ररीचे कामकाज चालते. हिची स्थापना १९९१ मध्ये आध्यकालीन कविवर्य नर्मद यांच्या १५९ व्या जयंती वर्षात झाली. त्यानंतर वेळोवेळी लायब्ररीत अध्यययावत सोयी होत गेल्या.  पाच माळ्याची इमारत असलेल्या या लायब्ररी मध्ये आजघडीला एकूण दहा स्वतंत्र विभाग आहेत. विद्यार्थ्यांना अभ्यासाठी स्वतंत्र कक्षही आहे. अंध वाचक कक्ष आहे. ३६०० ब्रेल लिपीतली पुस्तके उपलब्ध आहेत. अंधमित्रांसाठी ऑडियोची चांगली सोय आहे. दुर्मिळ जुनी पण महत्वाची पुस्तके विविध अभ्यासू वाचकांना हवी असतात. त्यांचेसाठी वेगळा विभाग आहे.
               गरीब गरजू विध्यार्थ्यांना बुक बँकेच्या माध्यमातून शिक्षणासाठी पुस्तके दिली जातात. त्याकरीता इच्छुकांकडून देणगीही स्वीकारली जाते.  वयस्कर-जेष्ठ वाचकांकरीता नियतकालिके व संदर्भ मिळण्याची, तसेच ते वाचण्याची चांगली व्यवस्था लायब्ररीत आहे. सध्याचा जमाना नेट आणि कॉम्पुटरशी जास्त जवळीक केलेला आहे, त्यादृष्टीने या लायब्ररीत ‘इ-लायब्ररी’ च्या माध्यमातून उत्तम पद्धतीने सिडी, नेट, व कॉम्प्युटरच्या सहाय्याने चांगली व्यवस्था असून त्याला वाचकांचा चांगला प्रतिसाद आहे.  बाल-शालेय स्तरावरील मुलांना वाचन आणि ज्ञानाची गोडी लागावी या हेतूने ही लायब्ररी विशेष सेवा देते,
              आजघडीला या सेन्ट्रल लायब्ररीत तीन लाखांहून अधिक पुस्तके-ग्रंथांचा बहुमोल खजिना जिज्ञासू वाचकांना उपलब्ध झाला आहे. जवळपास बासष्ठ हजार मेंबर्स त्याचा लाभही घेत आहेत. ऑनलाइन मेम्बरशिप सदस्यत्व पण मिळते.        
                      आपण कधी सुरतला पर्यटनाला जाल, तेव्हा या ठिकाणी जरूर भेट द्या…………..
                                         :::::::::::::::::::::::::::::::::::::