💐कथाघर💐

💐कथाघर💐
                 आपले  जवळचे  आप्त म्हणजे आपली रक्ताची माणसं. सुखदुःखाच्या क्षणी हीच माणसं  आपल्याला हवी असतात. ही तर आपल्या जिव्हाळ्याचे क्षण अन क्षण  चिरंतन करीत असतात.  परिवारात असलेला मधुर जिव्हाळा सुख द्विगणित करीत असतो, तर दुःखद प्रसंगी  आपल्याला एकटे  न पाडता आपल्याला सावरत असतो.
                  मात्र   आपल्याला सावरता सावरता परिवारातलं एखादं  माणूस तुटक वागू लागलं तर ?  ..... हाच विषय मांडून अस्वस्थ करणारी  ही कथा आपण  जरूर  वाचायला हवी...
     
💐आपुलकीचं  कोडं.......

              संध्याकाळ चा शीतल समय. सुधा, छोटा सांदीपन आणि मी, शांतपणे जवळच्या निसर्ग उद्यानात विहार करतोय. इथली परिचित मंडळी विचारतात, '  काय हो सांंदीपनकुमार ? कुठे आहेत तुमच्या आज्जीबाई ? '. त्यावर छोटा सांदीपन फक्त खुदकन हसतो ! विचारणारेही गमतीने हसून पुढे चालू लागतात...
खरंच, मलाही वाटू लागते, आई आपल्याबरोबर न येण्याचे कारण काय बरे ?  मग मी स्वतःशीच हसतो अन आपल्याच नादात दोनचार पावलं  गतीनं चालू लागतो. सुधा हाकारते- '  अहो, चालली का तुमची गाडी पुढे पुढे ? '  मी पुन्हा संथपणे चालू लागतो !
              असं आहे माझं !  विचारात चालणारी माणसं रेंगाळत चालतात. आपण मात्र गतीने पुढे चालतच  राहातो. सुधा विचारते-'  ' अहो, बोला काही तरी....गप्प गप्प का तुम्ही ?  धड घरी नाही बोलत. नाही इथे.....'   मी स्तब्धच ! त्यावर सुधा पुन्हा छेडते. मग, '  ऑ ?  कुठे ?  काय ? .....काही नाही गं....' असे काही बोलून मी चालणे संथ करतो.
              '  पण मी म्हणते, तुम्ही चार दोन दिवस आईंना घेऊन जा की कुठे यात्रा-जत्रेला, काय ?  त्यावर मी पुन्हा गप्प ! '  हे बघा, तुम्हाला हवं असेल तर आपण सारेजण जाऊ या ?
              '  ऑ  ? हो, हो  जाऊया की, '
               पण हे मी मनापासून नाही म्हणत, कारण माझे मन यावेळी असते भूतकाळात ! .....

                      '  अरे रमण,  कोण नाही बरे आपल्या दोघांचे, सगळे  अप्पलपोटे लोक आहेत. तू तेव्हढा नोकरीला लाग बाबा, आणि मला दाखव चांगले दिवस. '   आईचे हे नेहेमीचे शब्द खूप वेदना द्यायचे त्यावेळी.
                दहा बाय बाराच्या खोलीत मी, माझी पत्नी सुधा, धाकटा भाऊ रमण आणि आई असे चारजण राहायचो. आईला सून भावली नव्हती. म्हणून आई अधून-अधून धुसपुस करायची. आईचा स्वभाव पुरेपूर माहीत असलेला मी स्तब्ध राहायचो.
               वडील दिवंगत झाल्यावर आईने मला व रमणला  सर्वार्थाने सांभाळले पोटाला चिमटे काढून आमच्यासाठी  खूप कष्ट घेतले. मी सरकारी  नोकरीत क्लार्क म्हणून लागलो. त्यावेळी ऑफिसात एका चांगल्या पण अबोल मुलीशी ओळख वाढून माझे प्रेमप्रकरण सुरू झाले. आईला कालांतराने हे समजले. तिला ते  पटले नाही. परंपरेला जपणारी आई मला आडवी येऊ लागली. लग्न करायचेच असे ठरल्यावर रिमाच्या घरच्यांनी आनंदाने परवानगी दिली. आई मात्र हटूनबसली !
                  वातावरण निवळावे म्हणून खूप प्रयत्न झाले, पण आई बघेना. मात्र मी लग्न करेन तर हिच्याशीच हे ठाम केले होते.
                  अखेर लग्न झाले. आई लग्नाला आलीच नाही ! रमण तेवढा आला होता.पुढे संसार सुरू झाला. लग्नानंतरचे वातावरण चांगले असावयास हवे. पण तसे ते नव्हते.
                  रिमाचे लग्नानंतर नाव बदलले. ती आता सुधा झाली. सुधा स्वभावाने अबोल असली तरी नम्र आणि मायाळू होती. धाकटा भाऊ रमण व सुधामध्ये बहिण भावाचे  नाते सुरू झाले. वातावरण निवळत होते. पण  कधी आई कुठलाही विषय काढून टोचत बसायची. कधी रडत कोपऱ्यात दुःखी चेहेऱ्याने  सुन्न बसायची!  आमचे काही शेजारी आईचा स्वभाव ओळखून होते.  का.ही बायका दयेच्या नजरेने सुधाकडे पहायच्या. पण तिच्याशी ओळख वाढवायची त्यांची ताकद नव्हती. लग्नानंतर रमणला पोष्टात नोकरी मिळाली व घरातले वातावरण आणखी हलके झाले. आईचा चेहेरा थोडा हसरा दिसू लागला.
                  मात्र काही दिवसांनी आईने एक नवा विषय काढला. त्यावरून रमण आणि मला टोकायला सुरुवात केली. आई रमणला म्हणे- '  अरे रमण, इथे आता काही खरे नाही रे माझे. झोपडी मिळाली तरी चालेल बघ मला. आता दोघं निघुया इथून !  आपले गाव आणि घर असते धड  तर तिथे गेले असते रे मी पण नाही तेव्हढी नशीबवान मी, काय समजलास ? तेव्हा आता तू कुठे आपल्या दोघांसाठी खोलीचे बघ पाहू. आपण जाऊ तेथे कायमचे राहायला ’ .
               रमण अशावेळी माझ्याकडे पाही. व खिन्न मनाने गप्प बसे. मला आता कासावीस व्हायला लागले. . एकदा तर आईने,'  रमण, अरे नाहीरे राहवत इथे. तुझे किती हाल चाललेत बघ. त्या काळीचे तर तोंड बघवत नाही मला. मला म्हातारीला खरं तर गरज आहे यांच्याकडून सेवेची. कामाची.पण या बयेचा स्पर्शही  नकोय मला......'
               घरी दिवसभराच्या कामाने थकून घरी आलेला मी  आईच्या या विखारी बोलण्यानं अस्वस्थ व्हायचो. सुधा देखील दुःखी व्हायची. रात्ररात्र दोघांचेही डोळे भरलेले पडायचे.
               रमणला नेहेमी रात्रपाळी असायची. रात्रीचे हे वातावरण त्याला दिसत नव्हते. पण दिवसभर तोसुद्धा अस्वस्थ आणि अबोल असायचा. आपल्या मोठया भावावर खूप प्रेम करणारा रमण हतबल होता आईपुढे. आईच्या या वृत्तीचा मला राग येई.  आई असली म्हणून काय झाले?  मी एव्हढा काय अपराध केलाय की तिने असा दुस्वास  करावा ?  सतत टोचत राहावे?  नवीन आलेल्या सुनेला आपलेपणाही  दाखवू नये ?
              मात्र माझा आवेश काही वेळाने ओसरत असे. रमण आता कोठे नोकरीला लागलाय.कुठून आणणार घर घ्यायला पैसे ? मीच आता खोली घ्यायला हवी खरे तर...
              हा विचार बळावू लागला. मी हे एकदा रिमाच्या कानावर घातले. ती माझ्यावर पूर्णपणे विश्वासलेली. म्हणाली,  हे बघा, तुम्ही जे कराल ते योग्य तेच कराल. पण आईंना तुम्ही दुखवु नका '
             त्यानंतर एकदीड महिन्यांनी रिमाला ऑफिसमध्ये जागा मिळणार असल्याचे तिने सांगितले. रिमा म्हणाली-'  हे बघा, आईंना आणि रमण भावजीना इथेच राहूध्या काही दिवस. आपण तिकडे नव्या जागी राहायला गेल्यानंतर काही दिवसांनी त्यांना नेऊ. तेही आईंना आणि भावोजीना यावयाचे असेल तर. सगळेच तिथे राहू आपण. पण त्यांचा कल बघा,म्हणुन म्हटलं हे...'
             ही खूप चांगली घटना होती. रमण जवळ हा विषय काढला. त्याचे म्हणणे पडले- ' दादा, तुझ्यासारखा मी पण कोड्यात पडलोय रे. आईला काय झालेय कळत नाही. मला तुम्ही दोघानी येथून जावेसे वाटत नाही रे. ही खोली खरं तर तुझीच आहे. सांग, मी काय केलंय या घरासाठी आणि तुमच्यासाठी ? ' मी यावर गप्प राह्यलो. '  नाही दादा, अशी भांडणं आणि टोमणे ऐकण्यापेक्षा तुम्ही दोघे वहिनीच्या ऑफिसकडून मिळणाऱ्या ब्लॉकवर राहा. आई आणि मी राहू इथे. तू नको चिंता करूस. तिचे वय झालेय म्हणून चिडचिड वाढलीय तीची. तू नको काळजी करू. '.
               त्यानंतर काही दिवसांनी आम्ही पतिपत्नी नवीन जागेत राहायला गेलो. आईला धक्का बसला होता. पण उघड तिने काही दाखवले नाही. निरोप घ्यायला गेलो तर मान  फिरून बाहेर निघून गेली !
            नवीन घर ऐसपैस होते. नीटनेटके होते. आई रमणवीना  माझे तेथे  मन रमेना.  मात्र इलाज नव्हता. संसार  सुरूच होता. रमण आणि आईची खुशाली घ्यायला दोघेही अधूनमधून घरी जायचो. आई ढिम्म बोलायची नाही की बघायची नाही !
            हळूहळू सुधा व मला नवीन जागेची सवय झाली. दिवस असेच चाललेले असताना एक दुःखद घटना घडली  आणि मी हदारून गेलो. पोष्टात नोकरी करणारा माझा धाकटा भाऊ रमण आम्हाला सोडून गेला !  टपाल ऑफिसमधून टपाल वाटण्यासाठी तो बाहेर पडला. त्याला एके ठिकाणी रस्ता क्रॉस करायचा होता, त्याच वेळी तेथे एक म्हातारी बाई कडेला उभी होती. तीला पलिकडे जायला मदत हवी होती. याने व्यवस्थित तीला पलिकडे नेले. मग अलिकडे ठेवलेली टपालाची बॅग घ्यायला हा निघाला तर अवचित एका ट्रकची त्याला धडक बसली !  आणि सगळेच संपले.
            आम्हाला दोघांनाही हा मोठा धक्का होता. पण त्यातून सावरायला हवे होते.   आणि आईचे काय?  तीला हे सहन होण्या पलिकडचे दुःख होते. पण तिने ते चेहेऱ्यावर जाणवू दिले नाही व अबोला काही सोडला नाही.  आम्ही दोघांनी खूप आग्रह करून तिला नवीन घरी न्यायचे ठरवले. तसे प्रयत्न केले. मात्र आई काही बधली नाही. जुन्या घरीच राह्यली.. ऐकेचना !
            आणखी एक प्रयत्न म्हणून सुधाने ठरवले. ' चला, आज आपण आईंकडे जाऊया परत एक  प्रयत्न करते मी. '   काय 'करणार तू ?  असे विचारल्यावर '  आज मी पाय धरते  तुमच्या आईचे. ..'
मला हे मला पटेना . पण निघालो. त्या दिवशी तास दोन तास आईकडे थांबून राह्यलो. ती एका कोपऱ्यात एकटक  गप्प कोठे तंद्री लावून बसली होती.   बघेना की बोलेना!  कंटाळलो शेवटी. सुधाला म्हणालो- '  चल, निघू या आता. ' .आणि निघताना अचानकपणे सुधा आईजवळ गेली . पटकन तीचे पाय धरले !
'  अहो आई, चला ना, आई, नका राग धरू  माझ्यावर...'. त्यावर आईने ताकद लावून सुधाचे हात धरले आणि बाजूस झाली. म्हणाली, ' अगं बाई, तू कोण ग माझे पाय धरणारी ?  माझा लाडका लेक होता तो कायमचा निघून गेलाय वर. आता माझं कोणी नाही. तू तर माझी कोणीच नाहीस...'
               सुधाला हे सहन नाही झाले. ढसा ढसा रडली ती !  मग मी पुढे झालो आणि तिला सावरले. दोघेही खिन्न होऊन तिथून निघालो. त्या रात्री दोघेही खूप निराश झालो होतो. काय एवढी चूक घडली होती आमच्या हातून ?
              वर्षानंतर सुधा  बाळंत झाली. आम्हाला मुलगा झाला. माहेरच्यांनी सुधाचे  सारे बाळंतपण केले. आनंदी दिवस होते ते. मुलाचे आता बारसे करावे, छोटा पण  छानसा सोहोळा करावा असा बेत आखला.
               तेव्हा सुधा म्हणाली, ' मी आपल्या मुलाचे नांव सासूबाईंच्या इच्छेने ठरवणार आहे. त्यांना तुम्ही घेऊन या. '  सुधाने लकडाच लावला. मला  मागचे आठवून  ताण यायला लागला. डोळ्यापुढे  आईचा कठोर आणि करारी चेहेरा उभा राह्यला.
               सुधा हटून बसली !  तीच्या माहेरच्यांनी विनवले. ' बघा हो, तुमची आई  आहे ती. या चांगल्या घटनेमुळे सावरेल ती. जा आईकडे..'   मग विचार केला आणि निघालो आईकडे.
              घरात आई एकटीच होती. पेपर वाचीत होती. घरात शिरताना तिने मला पाह्यलं. क्षणभर  नेहेमीचा कठोर चेहरा करून बघितले आणि अवचितपणे आई म्हणाली, '  कारे ?  का आलास बाबा ?  कायरे ? झाली का तुझी बायको बाळंत ?  ' . त्यावर माझा विश्वास बसेना !  आई हे विचारतेय ?   तीने पुन्हा प्रश्न केल्यावर सावरलो. म्हणालो, '  आई  गं, तुला नातू झालाय !  ' .
            '  काय म्हणतोस ?  तुला बाळ झालं ?  लगेच वर बघत तीने हात जोडले. म्हणाली, '   बस राघव बस तू, तुला साखर देते..'  .लगेच उठली आत जाऊन साखरेचा डबा माझ्यापुढे  आणला !  घे, तोंड गोड  कर राघव ' . मग तशीच खाली बसली. मी ही बसलो. '  तीला म्हणावं, पोराची काळजी घे नीट. ...' हे ऐकताना माझे दोन्ही डोळे भरलेले  तिने पाहयले. माझे दोन्ही हात हाती घेऊन ही माऊली मला म्हणाली, '  राघवा रे,पोराचं थाटात बारसं करायचं बरं ..'  माझी आसवं थांबेत ना. तशी स्वतःच्या साडीपदराने आईने डोळे पुसायला घेतले. तीच्याजवळ तसाच शांत बसून राह्यलो थोडा वेळ.  आईला आग्रह केला तशी, ' चल बाबा, आता सगळं करायला हवंय आपल्याला चल निघुया....'  
             आईला घरी आणल्यावर सुधाला माहेरी कळवले. ती खूप आनंदली. नंतर काही दिवसांनी सुधाला बाळासह  घरी आले. सुधाचे व बाळाचे चांगले स्वागत केले. घर आनंदाने अगदी भरून गेले. दोघी एकमेकींशी जिव्हाळ्याने बोलू वागू लागल्या.
              काही दिवसातच बारशाचा सोहोळा झाला. सुधाच्या माहेरची माणसं मनापासून कार्यक्रमात राबत होती. माझा जवळचा मित्र परिवार पण  वेळ काढुन आला होता. आईने नातवाचे नाव ठेवले-'  सांदिपनी.   हे नाव साऱ्यांना आवडले.
            आता आईचा वेळ नातवाला खेळवण्यातआणि त्यांचं हवं नको ते बघण्यात जाऊ लागला. आता आम्ही दोघेही या चांगल्या वातावरणाने निवांत झालो. ताण नसल्याने उत्साहाने दोघेही वावरत काम करीत होतो. सुधाची रजा संपली आणि ती कामावर जायला लागली.
           आता दोघेही सकाळी कामावर जायला निघालो की आई  सांदिपनला कडेवर घेऊन दारापाशी येऊन उभी राही. म्हणे, '  चालले बघ तुझे आईबाबा फिरायला, बघ बघ, लबाड कसा डोळे मोठे करून बघतोय...', मग दोघांना म्हणायची-'  जा तुम्ही, निघा लवकर, आता आम्ही दोघे खेळणार बरं का !टाटा कर बाळा टाटा आईबाबांना...'.
             बाहेर पडल्यावर मी सुधाला यावर प्रतिक्रिया विचारल्यावर ती म्हणायची- '  तुमच्या आईचे मन  चांगले आहे हो. पण त्यावेळी आपल्या लग्नाचे काय एवढे लावून घेतले होते कुणास ठाऊक ? मला तर ते कोडेच वाटते बाई..' .
             आता ते चांगले दिवस संपत आलेत असे वाटायला लागलेय. आता हवा बदललीय. आई आता पुन्हा पूर्वीसारखी गप्प गप्प राहायला लागलीय. नीट मोकळेपणाने बोलत नाही . नातवाशी वरवर हसून बोलते. त्यात माया नाही दिसत मला.
              आता दररोज  सायंकाळी निवांतपणे  फिरायला  बाहेर पडणारे  आमचे  कुटुंब  आई शिवाय निघते. आग्रह केला तरी  आई उठत नाही. फिरायला येत नाही. आढेवेढे घेते. का हे असें ? आता काय बिनसलेय हीचे ?तब्येत तर ठीक आहे. सुधा आणि तीच्यात वादाचे काहीही घडलेले नाहीय. मग ?
              पण एक गोष्ट आहे. परवा ती घरी सांदीपनला  खेळवताना  एक वाक्य बोलल्याचे ऐकलंय मी. '  सांदिपन, आज तू एकटाच खेळ बाबा. तुझे आईबाबा आहेत ना तुला खेळवायला? मला नाही  झेपत तुला कडेवर घ्यायला आणि बाहेर फिरवायला. आणि  आता माझं मेलीचं आहे कोण इथं ? इथं सगळी रमतात त्यांच्यात्यांच्यात. मला नाही जमत त्यांच्या बरोबर वावरायला. मी आपली एकटीच असलेली बरी. आणि आहे कोण इथं आपलं आपुलकीच ? सांग ना ? '.
                 हे शब्द आठवल्यावर सुधाच्या कानी ते घातले. ती निराश चेहऱ्याने म्हणाली-'  अहो, आज अचानक आई अशा  वेगळं का बोलल्या ?  आमच्या दोघांत तर कुठला वादपण नाही झाला. छान बोलल्या सकाळी.  आणि आता तुम्ही .....'  मी गप्प राह्यलो.
                 भूतकाळातून वास्तवात आलेला मी सैरभैर होऊन सभोवताली बघू लागलो. सुधा समजावतेय मला, '  तुम्ही काय एव्हढे मनास लावून घेताय बरं ?  आईंना थोडा शीणवठा आला असेल. मागचे काही आठवून त्या तसे बोलल्या असतील....'.सुधाचे हे शब्द माझ्या मनाला हलके करेनात. याक्षणी  छोटा सांदीपन  आनंदाने बागडतोय. धावतोय. सुधा स्वछंदी चेहऱ्याने त्याचे मागे धावतेय...
               आणि आपण ? आपण मात्र येथे खिन्न खिन्न आहोत! कानावर आईची वाक्यं आदळताहेत सारखी, '  आपल्या आपुलकीचं कोण आहे रे इथं ? ....'.
                  अशा या  आपुलकीचं कोडंच पडलंय मला. हे  कोडं सुटता सुटत नाहीय.

                                                  ---------------------------------