💐आठवणीतली व्याख्याने💐

💐आठवणीतली व्याख्याने💐
                  गेल्याच महिन्यात( मे )थोर साहित्यिक आणि वक्ते, चित्रपटकथा लेखक आणि नाटककार स्वर्गीय विजय तेंडुलकर  यांचा जन्मदिन होता. वृत्तपत्र आणि दूरदर्शन वाहिन्यांवर त्यांच्याविषयी मान्यवरांकडुन खूप वाचायला अन पाहायला मिळाले. असे हे दिग्गज साहित्यिक-व्याख्याते विजय तेंडलुकर यांनी एका व्याख्यामालेत मांडलेले वास्तव विचार मी येथे शब्दबद्द केलेले आहेत.

💐ऑपरेशन शेपूट.........
                   विजय तेंडुलकर म्हटले की आठवते, हे तर मोठे लेखक-नाटककार आहेत. कितीतरी गाजलेल्या चित्रपटांच्या कथांची निर्मिती त्यांनी केलीय. बेधडक पण वास्तव जगाचे निरीक्षण ते आपल्या साहित्यातून नोंदवितात.
                आणि असे हे विजय तेंडुलकर ' हिंसाचार ' या विषयावर आपल्याला काय बरे व्याख्यान देणार ? शिवाय व्याख्यानाचे शिर्षक-' हिंसाचार,ऑपरेशन शेपूट ' असे वाचलेय. डोक्यात पडलेले हे कोडे त्यांच्या व्याख्यानाला गेल्याशिवाय नाही उलगडणार, असे स्वतःस समजावले आणि या व्याख्यानास हजर राहिलो.
                तेंडुलकरांनी विषयाचे सुरुवातीला सर्व श्रोत्यांना एक गोष्ट सांगितली. "एका गावात एक वाघ घुसतो. तो गुरं खातो. बकऱ्या खातो. हळूहळू माणसेही त्याला मिळू लागतात. गावकरी हवालदिल होतात. एक शिकारी हे आव्हान स्विकारतो. गावकरी त्याच्यावर खुश होतात. मात्र त्यांना एक शंका येते. त्या शिकाऱ्याला लोक विचारतात.-' तुम्ही एकटे कसे काय मारणार या खतरनाक वाघाला ?
               शिकारी उत्तर देतो-' त्याची तुम्ही नका काळजी करू. मी त्या वाघाची बरोबर शिकार करीन. हां, पण तुम्ही कोणी अजिबात फिरकू नका बरं बाहेर....मला कोणी मदतीला सुद्दा नकोय.'
               थोड्याच दिवसात तो गावकऱ्यांना सांगतो-' या,बघा,मी तो वाघ मारलाय ! ' गावकरी खुश होतात. खुण म्हणून वाघाची शेपूट तो शिकारी सगळयांना दाखवितो.!  मात्र वाघ काही मेलेला नसतो. तो जिवंतच आहे !
              सारांश, आज जिकडेतिकडे वाघाऐवजी त्याच्या शेपटाचीच शिकार होतेय. मूळ आजार किंवा मूळ विषय, समस्या, आपत्ती आहे तशीच आहे ! आपण फक्त शेपटाइतका संक्षिप्त उपाय करतो आहोत. या उपायांचा देशापुढे,राष्ट्रापुढे काहीच उपयोग नाही.
               विजय तेंडुलकरांनी दिल्लीच्या नेहरू शिष्यवृत्ती योजनेअंतर्गत ' हिंसाचार ' या विषयावर सखोल संशोधनपर अभ्यास केलाय. भाषणात ते याची खूप उदाहरणे देत होते.
               हिसाचाऱ्यांना शिक्षा व्हायलाच हवीय. तो मोडल्याशिवाय राष्ट्र पुढे जाणार नाही. बळकट होणार नाही. नवनिर्माण होणार नाही.  हा हिंसाचार चटकन संपण्यासारखा विषय नाही  व पटकन संपण्यासारखी समस्या नाही. याच्या मुळाशीच घाव घालायला हवाय. हिंसाचाराची मूळ कारणे कोणती त्याचा विचार व्हायला हवाय. नंतर पुढे मार्गक्रमण करता येईल.
           या हिंसाचाराचे मूळ कारण म्हणजे प्रचंड बेकारी, गरिबी, भयानक वाढलेली लोकसंख्या. आणि हे विषय चटकन
सोडविण्यासारखे  नाहीत. पण चांगले प्रयत्न झाले तर त्याचे दूरगामी परिणाम होतील व हिंसाचार थांबेलही.
           सामान्यतः हिंसाचारी व्यक्तींमध्ये तरुणवर्ग अधिक आहे. या तरुणांकडे शारीरिक क्षमता जास्त असते. त्याचा उपयोग सरकार,राष्ट्रांकडून होत नाही. त्यांच्याकडे दुर्लक्ष होतेय. असे हे तरुण मग चरितार्थासाठी धडपड करू लागतात. सहज कोठे नोकरी मिळत नाही पण वाईट प्रवृत्तीच्या लोकांचे व राष्ट्राचे  त्यांचेवर लक्ष असते.ते त्यांना आपल्यात आणतात. त्यांचा वापर करून घेतात.            
             याचे ज्वलंत उदाहरण म्हणजे काश्मीर, पंजाब व सीमेकडे इतर राज्यांचे प्रश्न. तेथील आंदोलकांत तरुण अधिक आहेत. आपला देश या तरुणांवर विश्वास ठेवतच नाही. त्यांना खानदानी हिसाचारीच मानतो !  मग कारवाई सुरू होते. या तरुनवर्गत मग राष्ट्राविषयी द्वेष निर्माण होऊ लागतो. शत्रूराष्ट्र यात खतपाणी घालतात.
             आज काश्मीरमध्ये बरीच मंडळी ' भारत ' आमचा नाहीच म्हणून सांगताहेत. सीमेकडे प्रदेशातील बऱ्याच नागरिकांकडे सरकारचे दुर्लक्ष होतेय. मोठमोठ्या योजना-प्रकल्प, विकासाची कामे या प्रदेशांत व्हायला हवीत. शासनकर्ते फक्त मध्यवर्ती ठिकाणीच लक्ष केंद्रित करतात.
             तेंडुलकरांनी पंजाबमधील एक परिषद अटेंड केली. तेव्हा त्यावेळचे कोणी मुख्यमंत्री अभ्यासपूर्ण बोलले. त्यांनी इतर राजकीय नेत्यांचे पंजाब समस्येवर उपाय ऐकून सांगितले की, ' तुम्हा सर्वांचे म्हणणे आहे की, पंजाबमधील  दहशतवाद थांबायला हवा. होय, मी हेंच म्हणेन. पण एक ध्यानात घ्यायला हवे की,  या पंजाबात राहणारे बहुतेक नागरिक दहशतवादी आहेत का ? आणि त्यांना गोळ्या घालून ठार केले तर ?
                 तर पंजाब समस्या चुटकीसरशी सुटेल ? यावर माझे ऊत्तर आहे, ' नाही '.  मी पंजाबात अनेक रोजगाराभिमुख योजना राबवून त्याचा पाठपुरावा केलाय व करतोय. त्यात यश मिळतेय. यात बळकटी आली तर बेकार तरुण हिंसाचाराचा मार्ग सोडून आपल्याला येऊन मिळतील.
                 तेंडुलकर अभ्यासाच्या निमित्ताने बरेच भटकलेत. त्यांनी तऱ्हेतऱ्हेच्या खतरनाक गुंडांशी बातचीत केलीय. फाशी देण्याची कार्यपद्धती पाह्यलीय. फाशी होणाऱ्या व्यक्तीला ते भेटलेत. सुपारी घेऊन माणसं मारणारा गुंडही त्यांनी जवळून पाहिलाय. हा गुंड सर्वसामान्यांसारखा दिसतो ! कोणी म्हणणार नाहीत की याने असंख्य मुडदे पाडलेत म्हणून !  तो म्हणतो की ऑर्डर आली की मी त्या व्यक्तीला संपवतो. किती माणसं मारलीत याची मोजदाद त्याचेकडे नाही, इतकी  संख्या जास्त आहे !
                ह्या माणसाला कोणती  समस्या आहे माहीत आहे ? स्वतःचा बेकार मुलगा चांगल्या ठिकाणी नोकरीस लागावा, त्याला आपल्या मार्गाची सावलीही पडू नये !
               मुंबईतील रस्त्यावर रहाणारी माणसं, गलिच्छ वस्त्या, झोपडपट्टी, तेथली गरीब माणसं, हे देखील तेंडुलकरांच्या अभ्यास-विषयात होते. या लोकांना काही हौस नाही रस्त्यावर राहण्याची, अर्धपोटी झोपण्याची ! पण ते जगतात. कसेबसे आपले आयुष्य पुढे रेटतात. त्यांनाही चांगल्या ठिकाणी जावेसे वाटते, राहावेसे वाटते. मात्र पैशाअभावी ते शक्य नाही
            आपण घरदार असलेले लोक त्यांना तुच्छ मानतो. ते फुकटचे खातात. फुकटचे राहातात. सरकार याना सोयी सवलती देतेय, याची आपल्याला चीड येते. पण या लोकांची संख्या कमी नाही. त्यांना संडास करायला रस्त्यावर जावे लागतेय. ही  संडास सुविधा सरकार सर्वाना आज तरी पुरवू शकत नाही. या वस्त्या गलिच्छ होत राहतात. या अशा वातावरणातून हिसाचारही वाढतात.
            अर्थात नीटपणे विचार केला तर, यांचे साठी योग्य योजना आखल्या, उद्योगपतींनी हातभार लावला, तर हे लोक नीटपणे राहू लागतील.जगू शकतील. समाजव्यवस्था सुधारेल.
            तेव्हा, हिंसाचार थांबवायला गोळ्या हेच उत्तर नाही, तर अशा लोकांना विश्वासात घेऊन नीट मार्गी लावायला हवेय.
हे नाही  झाले तर आपण फक्त शेपूट मारीत बसू. वाघ फिरतच राहील.
           भाषणाच्या ओघात तेंडुलकरांनी सांगितले की, सध्या ' दहशतवाद,दहशतवाद ' हे शब्द आपण सगळीकडे वाचतोय. पण हा दहशतवाद नवीन नाही. पूर्वीदेखील होता. पूर्वी राजकीय पक्ष या जोरावरच निवडणुका लढवीत. आज तेच होतेय. कितीतरी उदाहरणं  सांगितली त्यांनी. आता त्यामानाने  स्थिती बरी आहे. पूर्वी  भीतीदायक परिस्थिती होती. दादरला तर, संध्याकाळ झाली की इमारतीच्या खाली उतरायला माणसं घाबरायची. कारण मवाली टोळकी मुक्तपणे तेथे वावरायची. प्रसंगी खुन,हाणामारी सारख्या घटना तेथे घडलेल्या आहेत.
            आपण या सर्व बाबी नीट लक्षात घ्यायला हव्यात आणि त्या मार्गाने हिंसाचार थांबवायला हवा. नुसती शस्त्र व गोळ्यांचा वापर करून हिंसाचार थांबणार नाही...........असे सांगत विजय तेंडुलकरांनी व्याख्यानाचा समारोप केला.

                                                              ................................................