🌹🌹भटकंती मनसोक्त 🌹🌹

कुलाबा जिल्ह्यात(आता रायगड जिल्हा) भटकंती करायला निसर्गरम्य ठिकाणे आणि गडदुर्ग कितीतरी आहेत. क्षेत्रफळाने मोठा असलेल्या या जिल्ह्यात रोहा इंदापूर परिसरात असणारे ऐतिहासिक घोसाळगड, अवचितगड आणि तळेगड बऱ्याच दुर्गप्रेमींना माहिती असतील. यापैकी घोसाळगड, आणि तळ्याचा किल्ला पहायचे आम्ही ठरविले व एकदा सुट्टीच्या दिवशी आम्ही पाच स्नेही रोह्याला मार्गस्थ झालो.

त्या मनसोक्त भटकंतीचा हा खट्टामीठा वृतांत……..

🌹घोसाळगड-तळेगड(रोहे)🌹

रोह्याचा काही भाग डोंगररांगांच्या निकट असल्याने पावसाळ्यात इथे भरपूर वृष्टी होते. ऑगस्ट-सप्टेंबर महिन्यात देखील तिकडे पाऊस असतो. याच काळात आमचे दुर्गभ्रमण सुरू झाले. मुंबईहून एसटी बसने रात्री उशिरा निघालो. मुंबई गोवा हायवेवर त्या रात्री खूप ट्रॅफिक होती. त्यातून वाट काढत कशीबशी आमची बस रोह्यात शिरली त्यावेळी पहाटे चार वाजले होते. धो धो पावसामुळे रोहे शहर पाण्याने तुडुंब भरण्याच्या मार्गावर होते ! शहराच्या मध्यवर्ती पुलावरून कुंडलिका नदीचे पाणी वाहायला सुरूवात झाली होती.

पाण्याच्या धोक्यामुळे कोणी वाहन पुढे नेत नव्हते. साहजिकच गाड्यांच्या रांगा लागल्या होत्या. अशा परिस्थितीतही काही लोकं पाणी पाहायला खाली उतरत होते ! पहाटेच्या काळोखात पुलावर पाण्याचा जोरदार प्रवाह वाहताना आम्हाला बसमधून दिसत होता. दोन्ही बाजूला पाणी वाढू लागल्यावर बसच्या अनुभवी ड्रायव्हरने बस मागे घेतली. सर्व प्रवाशांना त्याने समजावले. कोलाड मार्गाने आपण जावू या असे सांगून त्याने आम्हाला दुसऱ्या मार्गाने रोह्याला आणले. हे जेमतेम अर्ध्या तासाचे अंतर आहे. तेथून काही वेळाने येथून मुरूडला जाणारी बस मिळाली. हे अंतर वीस मिनिटांचे आहे. बसने सारे घोसाळे गावी उतरलो.

घोसाळे गावाच्या मागून किल्ल्यावर जायला वाट आहे. दिवस उजाडला आणि आम्ही गड चढायला सुरुवात केली. काही वेळात किल्ल्याचा माथा गाठला. विशेष म्हणजे हा दिवस होता १५ ऑगस्ट-आपला स्वातंत्र्य दिन ! घोसाळगडावर झेंडा वंदनाचा कार्यक्रम होता. गावकरी आणि शाळेचे विध्यार्थी-विद्यार्थिनी ध्वजवंदनाची तयारी करीत होते. आम्ही त्यांच्यात सहभागी झालो. या कार्यक्रमानंतर आमचे गडदर्शन सुरू झाले.

घोसाळगड क्षेत्रफळाने जास्त मोठा नाही. त्यामुळे निवांतपणे चौफेर फिरता आले. गडमाथ्यावरून खाली गाववस्तीत दिसणारी टुमदार घरं व भोवतालचा हिरवागार निसर्ग न्याहाळताना छान वाटत होतं. घोसाळगडावर एक जुनी तोफ पाहायला मिळाली. एक गुंफा, पाण्याची दोन टाकी आणि दोन देवळेही गडावर आहेत. घोसाळगडाचे बुरुज व तटबंदी बऱ्या अवस्थेत आहे,

गड उतरून आम्ही खाली गावात आलो. या ठिकाणी चहा नास्ता झाल्यावर सारे फ्रेश झाले. आता कुडा येथील बौद्धकालीन लेणी पाहायची होती. त्यासाठी बसने खाजणी गावापर्यंत प्रवास केला. येथून तर म्हणजे होडी पकडून जवळच मांदाड गावी जावे लागते. मांदाड गावातून एक जवळची वाट कुडा येथे जाते. या ठिकाणी जवळपास वीसहून अधिक लेणी आहेत. इथे प्रार्थना स्तूप व शिलालेख देखील आहेत. हे ठिकाण सरकारने प्राचीन स्मारक संरक्षित केले असून तेथे पहारेकरी नियुक्त आहे.

कुडा येथून जवळच्या अंतरावर तळा गाव आहे. बसने किंवा चालत सुद्धा जाता येते. आम्ही बसने तळा येथे आलो व बसमधून उतरून किल्ल्याच्या दिशेने निघालो.

तळा किल्ला घोसाळगड इतकाच सोपा आहे. या गडावर सुद्धा ध्वजवंदन झाले होते. राष्ट्रध्वज तळेगडावर डौलात फडकत होता. बंद केलेली भुयारे. पाण्याची टाकी, तटबंदी, भक्कम बुरुज असे सारे तळेगडावर पहायला मिळाले. वरून चारी बाजूचा परिसर अगदी घोसाळगडपर्यंत दिसतो. या गडावर मुक्कामाची मात्र सोय नाही.

आमची दुर्ग भटकंती आटोपली होती. दिवस मावळतीला येत असल्याने आम्ही जवळच असणाऱ्या फुगाटी गावात वस्ती करायचे ठरवले व वस्तीसाठी सोयीची जागा पाहू लागलो. गावातील एका शाळेमध्ये आमची सोय झाली. तेथील शाळा मास्तरानी आग्रहाने घराच्या मोठ्या अंगणात वस्तीला यायचे आमंत्रण दिले. आम्ही त्यांना समजावले व शाळेच्या ठिकाणीच थांबलो.

थोड्या वेळाने काही गावकरी आले. ‘इथे उघड्यावर कशाला वस्ती करताय ? साप, विंचूचे भय आहे इथे. आमच्या गावात शिवाजी महाराजांचे चांगले देऊळ आहे. कोणीच नसते तिथे. लाईट आहे. पंखा आहे. त्या देवळाची चावी तुम्हाला मिळेल.’ गावकऱ्यांचा हा आग्रह आम्ही नाकारला नाही. शाळेत आम्ही जेवण केले व सारे आवरून देवळाकडे निघालो. दरम्यान देवळाची चावीही मिळाली.

हे देऊळ प्रशस्त व शांत परीसरात आहे. मुख्य म्हणजे शिवाजी महाराजांचे हे देऊळ मी पहिल्यांदाच पाहत होतो. आमचे जेवण अगोदरच झाले होते. त्यामुळे काही वेळ गप्पा मारल्या. अंथरूणे टाकली. काही लाइट्स बंद केल्या व देवळाचा दरवाजा आतून बंद करून आम्ही झोपायच्या तयारीला लागलो.

मात्र रात्री उशिरा एकाने दरवाजा उघडायला लावला. एक गावकरी तरुण दारू प्यायलेल्या अवस्थेत आत आला. आमची सगळी व्यवस्था नीट झालीय की नाही हे विचारू लागला ! त्याला तोंड देणारा मीच जागा होतो ! याच माणसाच्या घरून देवळाची चावी मिळाली होती. त्याला सगळे सांगितल्यावर तो तिथेच फथकल मारून बसला. गप्पा मारू लागला !

काय करणार अशा वेळी ? माझे साथीदार याच्या बातांमुळे आधीच जागे झाले होते, पण ते झोपेचे सोंग घेऊन पडले होते. बिचारा दारूडा तरुण माझ्याशी चांगले बोलत होता. त्याचे बोलणे मी थांबवू तरी कसे ? गप्प राहून, कधी हो हो करून मी वेळ मारून नेली. तासाभराने तो गेला. मग आम्ही झोपायला मोकळे झालो !

अशी ही खट्टी-मीठी भटकंती संपवून दुसऱ्या दिवशी सकाळी आम्ही परतीच्या वाटेस लागलो. या प्रवासात रोह्याजवळचा अवचितगड आमच्याकडे दुरून कौतुकाने बघत होता. अवचितगडाची सफर पूर्वी केल्याची आठवण झाली अन् हसायला आले. त्यावेळी वाटेत ‘अवचित’पणे समोर येऊन उंच उडालेला तांबूस रानससा आताही माझ्या नजरेसमोर दिसतोय !