💐💐चित्रपट गप्पा💐💐

              दाक्षिणात्य चित्रपट सृष्टीत दबदबा असलेला दिग्दर्शक मणिरत्नम याचे दोन चित्रपट गाजले होते. रोजा आणि बॉम्बे. दोन्ही चित्रपट संवेदनशील प्रेक्षकांनी उचलून धरले.

             आज येथे मी ‘रोजा’ बद्दल लिहीत आहे………..

💐रोजा(१९९२)💐

*दिग्दर्शन-मणिरत्नम, संगीत – ए. आर. रहमान, प्रमुख भुमिका – मधू, अरविंद स्वामी, पंकज कपूर.

                  ज्वलंत विषयाचा स्पर्श असलेला ‘रोजा’ चित्रपट मुंबईतील थिएटरमध्ये मला पहायला मिळाला. एका तरुण अधिकाऱ्याची अतिरेक्यांच्या तावडीतून सुटका करण्याचे लष्कराकडून प्रयत्न होत असताना त्याच्या पत्नीची होणारी घालमेल आणि धावपळ यांचे चित्रण करणारा हा सुंदर चित्रपट आहे.

                  एका कौटुंबिक घटनेतून हा चित्रपट सुरु होतो. ऋषिकुमार नावाच्या सुसंस्कृत तरुणाचे लग्न ठरलेय. तो लष्करामध्ये संगणक तज्ञ म्हणुन नियुक्त आहे. आपल्या गावाबद्दल त्याला ओढ आहे. गावचा समृद्ध निसर्ग, तेथली साधी माणसं त्याला आपलीशी वाटतात. गावातल्या मुलीशीच लग्न करावे, अशीही त्याची इच्छा आहे. त्याचे लग्न गावातील एका मुलीशी ठरते. मुलगी बघण्याचा कार्यक्रमही ठरतो. आमंत्रित गावकरी, सगेसोयरे त्या दिवशी एकत्र जमतात.

                  पण एका विचित्र प्रसंगाला त्या दिवशी ऋषीकुमारला सामोरे जावे लागते. जिच्याही त्याचे लग्न ठरलेय, ती मुलगी त्याची गुपचूप भेट घेते. ती अगतिक होऊन त्याला सांगते, ‘ मला काही तुमच्याशी लग्न करायचे नाहीय, गावातल्याच एका तरुणाशी लग्न करायची माझी इच्छा आहे. आमचे दोघांचे एकमेकांवर प्रेम आहे. मात्र माझे वडील आणि त्याच्या वडिलांचे जुने वैर आहे.’

                  हे ऐकून त्या तरूणाला धक्का बसतो ! त्या मुलीचे म्हणणे देखील त्याला पटतेय. तो विचार करतो. मग त्याच ठिकाणी सर्वांपुढे तो या लग्नास नकार असल्याचे कळवतो. जमलेले सारेजण स्थंभित होतात ! चांगल्या प्रसंगाला गालबोट लागलेले असते.

                  हा पेचप्रसंग तो तरुणच नंतर सोडवतो. त्या मुलीच्या रोजा नावाच्या बहिणीशी आपले लग्न व्हावे, अशी इच्छा व्यक्त करून तीला जाहीर मागणी घालतो ! जमलेली मंडळी पुन्हा चक्रावतात ! रोजा पण गोंधळते. मात्र ती नकार देत नाही.

                  शेवटी दोन्ही बाजूची माणसे त्याचे म्हणणे मान्य करतात व पुढचे सोपस्कार सुरु करतात. लवकरच दोघांचे लग्न होते. अर्थात, रोजा आपल्या नवऱ्याबदल मनात अढी ठेवून वागते. खरेतर, आपल्या बहिणीचे लग्न या सुशिक्षित मुलाशी व्हावे असे रोजाला मनोमन वाटत असते.

                 लग्नानंतर काही दिवसांनी रोजा माहेरी जायला निघते, तेव्हा ऋषिकुमारकडून तिला खरी हकीकत समजते. तिचा चटकन विश्वास बसत नाही. ती दुसरीकडून माहिती काढते, तेव्हा हेच खरे असल्याचे तिला समजते. मग तिला पतीबद्दल प्रेम वाटू लागते व त्यांचा संसार सुरू होतो.

                  रोजाच्या पतीला काश्मीर येथे साहेबाच्या ऐवजी ड्युटीवर जायचा आदेश मिळतो. पत्नी रोजा देखील पती बरोबर तिकडे जाते. काश्मीरचे निसर्ग सौंदर्य ती प्रथमच पहात असते. मात्र सीमा भागातील लष्करी सुरक्षेचे वातावरण तिला गंभीर करते. अशा वातावरणात असताना रोजाच्या एका चुकीमुळे तिच्या पतीच्या पाळतीवर असणारे खतरनाक अतिरेकी त्याचे अपहरण करतात. अतिरेक्यांचा म्होरक्या लष्कराच्या ताब्यात आहे. तो रोजाच्या पतीच्या बदल्यात अतिरेक्यांना हवा असतो.

                  लष्कराकडून सरकारच्या सूचनेप्रमाणे सुटकेचे प्रयत्न सुरू होतात. या घटनेने रोजाची घालमेल होते. तिला स्वतःच्या पतीची सुटका हवी असते. ती पोलीस आणि लष्कराकडे पाठपुरावा सुरू करते. एकदा तर ती चक्क अतिरेक्यांच्या म्होरक्याला भेटायला तुरुंगात जाऊन येते !

                  व्यक्ती म्हणुन रोजा हीचे कृत्य योग्य असल्याचे एका लष्करी अधिकाऱ्याला वाटते. ‘आपला देश देखील महत्वाचा आहे. अगणित निरपराध लोकांचे बळी घेणाऱ्या अतिरेक्यांना सोडणे म्हणजे आणखी कितीतरी लोकांच्या मृत्यूला आमंत्रण देण्यासारखे आहे, यामुळे लष्कराचे जवान मरताहेत. त्यांचाही परिवार आहे, ते सुध्दा कोणाचे तरी पती आहेत. त्यांचा पण तू विचार कर,’ असे सांगून तो अधिकारी रोजाला समजण्याचा प्रयत्न करतो. या परिस्थितीत एकदा लष्कराची पाहणी करायला आलेल्या केंद्र सरकारच्या मंत्र्याची रोजा हट्टाने भेट घेते. तो बेरकी राजकारणी आहे, तरी तो रोजाचे ऐकून घेतो.

                 काही दिवसांनी जाहीर होते, की अतिरेक्यांच्या म्होरक्याला सोडण्यात येईल. त्या बदल्यात अतिरेक्यांनी रोजाच्या पतीची त्वरित सुटका करावी. रोजाला हे समजते आणि तिला आनंद होतो. लष्करी अधिकारी रोजाला सांगतो की, ‘तुम्ही आनंदी व्हाल तो अतिरेकी सुटल्यावर, मात्र तो आणखी कितीजणांच्या पतीचे बळी घेईल कोण जाणे’. ती यावर काही बोलत नाही.

                  दरम्यान, अतिरेक्यांच्या ताब्यात असणारा रोजाचा पती स्वस्थ बसलेला नाही. त्यांच्या तावडीतून सटकण्याचा तो प्रयत्न करतो. परंतु त्याला यश मिळत नाही. त्याला खूप मारहाण होते. तो अगतिक होतो. मात्र त्याच्या मनात चीडही असते. एकदा तो भारतीय ध्वज जाळण्याचा अतिरेक्यांचा प्रयत्न हाणून पाडतो.

                  आपल्या म्होरक्याच्या सुटकेची बातमी समजल्यावर अतिरेकी खूष होतात. या सुटकेची कृती होण्याअगोदर एका अतिरेक्याची तरुण बहीण, जी रोजाच्या पतीवर नजर ठेवण्याकरीता नेमलेली असते, तीच त्याची सुटका करते ! हे लक्षात आल्यावर अतिरेकी भयंकर चिडतात. त्या तरुणीला मारले जाते. दुसरीकडे अतिरेक्यांचे साथीदार त्याचा शोध सुरु करतात.

                  इकडे लष्कराचे अधिकारी अतिरेक्यांच्या म्होरक्याला घेऊन ज्या ठिकाणी सुटकेसाठी येतात. तेथे अतिरेक्यांचे वाहन अकस्मात येऊन रोजाच्या पतीचे कपडे भिरकावत निघुन जाते ! त्याला ठार मारलेय हे दर्शवण्यासाठी !

                        हा प्रकार बघुन लष्करी अधिकारी संतापतात. सुटकेसाठी आणलेल्या म्होरक्याला परत नेतात. रोजा विलक्षण दुःखी होते. मात्र ती आशावादी असते. तिला पतीचा मृत्यू झालाय हे पटतच नाही.

                       याच दरम्यान ते अतिरेकी तोंडाकडील भाग ओळखता येणार नाही अशा अवस्थेतील एक मृतदेह लष्करी अधिकाऱ्यांकडे पाठवून देतात. मग अधिकाऱ्यांना खात्री पटते की रोजाचा पती मारला गेला आहे. ते रोजाला ही माहिती कळवतात. रोजाला हा धक्का सहन होत नाही. पतीची बॉडी बघायला तिला बोलावले जाते. बॉडी बघितल्यावर मात्र रोजा सांगते, ‘हा माझा पती नव्हे !’

                      अतिरेक्यांच्या तावडीतून सुटलेला रोजाचा पती जखमी अवस्थेत बर्फाळलेले जंगल तुडवीत पळत असतो. तो सुरक्षित ठिकाणी पोहोचणार एवढ्यात एक अतिरेकी त्याच्यावर गन रोखून धरतो. याचवेळी पलिकडच्या पुलापाशी लष्कराचे जवान तयारीत राहातात. त्यांना बघुन रोजाच्या पतीला बळ येते. तो त्या अतिरेक्यास म्हणतो, ‘तू मला ठार मारू शकत नाहीस. तु फसला गेला आहेस,’.. असे म्हणत बेधडकपणे अतिरेक्यापुढे जाऊन उभा राहतो. तो अतिरेकी हतबल होऊन हवेत गोळ्या झाडतो. अखेरीस पती पत्नी एकमेकांना भेटतात व चित्रपट संपतो.

                      अतिरेक्यांचे होणारे हॅमरिंग, देशाच्या सुरक्षेसाठी शर्थीचे प्रयत्न करणारे लष्कराचे अधिकारी व जवान, सरकारची राजकीय सावधतेची भूमिका आणि सर्वसामान्य माणूस, या साऱ्याचे वास्तव चित्रण ‘ रोजा ‘ चित्रपटात पाहताना प्रेक्षक अंतर्मुख होतो.

                       या चित्रपटात श्रवणीय गाणी आहेत. शुभ्र धवल निसर्गाच्या सानिध्यात वसलेले काश्मीर आहे. तीस वर्षापूर्वीचा हा चित्रपट आजच्या काश्मीर परिसरातील वास्तव स्थितीशी निगडित आहे. तुम्ही तो अवश्य पहावा.

                        ------------

💐मनातलं जनांत💐

                   प्रत्येक व्यक्ती व प्राणीमात्रांचे रक्षण सभोवतालची पंचमहाभूते सदा सर्वकाळ करीत असतात, हे सर्वज्ञात आहे. मात्र, माझ्या भोवताली या पंचमहाभूतांशिवाय आणखी पांच महाभूते छंदरूपात वास करीत आहेत. मनसोक्त वाचन, लेखन, निसर्ग भ्रमण, चित्रपट आस्वाद, व संगीत प्रेम, ही ती पंचमहाभूते ! ही महाभूते माझी ऊर्जा सातत्याने वाढवीत आहेत.

                   माझे आई-वडील वाचनवेडे होते. त्यांचे सानिध्यात मला भरभरून वाचावयास मिळाले. दैनंदिनी लिहिता लिहिता लेखणीशी मैत्री झाली. फिरणाऱ्या सवंगड्यांसोबत मनसोक्त भटकंती सुरु झाली. चांगले चित्रपट प्रदर्शित करणाऱ्या जाणत्या प्रभात चित्र मंडळात आलो अन् चित्रपटप्रेमी झालो. या साऱ्यांमध्ये गीत-संगीताचा श्रवणछंद अग्रणी होता.

                  मात्र हे करताना दैनंदिन वाटचालीत सारे काही सहज सुलभ नव्हते. अडचणी-आपत्तीच्या काळात येणारे नैराश्य वेदनामयी असायचे. अशा प्रसंगी साथ संगत करणारी ही पंचमहाभूते मला पुन्हा उभे करत होती. त्यांमुळेच आज माझे जगणे सुंदर झाले आहे…………..

💐हे जीवन सुंदर आहे………..💐

                  या सुंदर जगण्याचे हितगुज सांगताना मला विशेष आनंद होत आहे.

                  वाचन छंद जोपासताना कुसुमाग्रज, पुलं, नारायण सुर्वे, वसंत बापट, साने गुरुजी, गदिमा, गोनिदां, विंदा, पाडगावकर, आचार्य अत्रे, शंकर पाटील, बा. भ. बोरकर, बालकवी, अशा दिग्गजांचे साहित्य मला वाचावयास मिळाले. वाचता वाचता स्वाक्षरी गोळा करण्याचा नाद लागला. या नादापायी भली भली माणसं जवळुन न्याहाळता आली. हे वाचन सातत्य आजही सुरु असले तरी स्वाक्षरी गोळा करणे पूर्णतः थांबलेय.

                 लिहिणे सुरू केल्यावर वृत्तपत्रं, मासिकं, आणि आकाशवाणी, ही तीनही माध्यमं प्रतिसाद देऊ लागली. त्यामुळे उमेद वाढून अधिक लिहिता झालो. या लिहिण्यातून मन ‘मोकळं’ होत होतं. हा लेखन पसारा ब्लॉग लेखनापर्यंत गेला. पुस्तकं छापून प्रकाशित होणं ही त्यापुढची पायरी.

                 निसर्गाच्या सहवासातला माझा आनंद तर आगळा वेगळा आहे. अवघे आयुष्य अपुरे ठरेल, एवढा विस्तीर्ण पृथ्वीचा परीघ आहे. किती अन् कुठवर भटकू ?, एवढे मोठे दान मला पृथ्वीने दिले आहे. मनसोक्त पदभ्रमण, गिर्यारोहण करताना मिळणारी अनुभूतीही अवर्णनीय आहे.

                 शहर सीमा ओलांडल्या की सर्वदूर पसरलेला संपन्न महाराष्ट्र, खास करून पुणे, नगर, सातारा, कोल्हापूर, मराठवाडा, विदर्भ आणि कोकण प्रांतात भटकताना प्राचीन वास्तू, दुर्गम गडकोट, स्वच्छ-नितळ समुद्र किनारे, नदी-नाले, हिरवीगार वनराई मला सतत संमोहित करीत राहिली. शेजारचा गोवा, तामिळनाडू, आणि प्रदीर्घ समुद्र सफर पार करीत निसर्गरम्य अंदमान पाहता आले. त्यापुढे दौड करताना हिमाचल, उत्तराखंड, सिक्कीमची उत्तुंग हिमशिखरे बघायला मिळाली. आज देखील मी या भ्रमण-भटकंतीत गुंतून राहिलोय.

                   चित्रपट माध्यम हे रसिकाचे फक्त मनोरंजन करणारे नव्हे तर, जनमानसावर प्रभाव टाकणारे माध्यम आहे. चित्रपटातील वास्तव भावार्थ कोणता याची चिकित्सा करण्याआधी तो नीट जाणून घ्यावा लागतो. याची ओळख मला ‘प्रभात’ने करुन दिली. ‘प्रभात‘मुळे मला देशी-विदेशी, पुरस्कार प्राप्त व दुर्मिळ चित्रपट पाहायला मिळाले. चांगले रसिक प्रेक्षक घडविण्याचा ध्यास घेतलेली महाराष्ट्रातली जुनी जाणती संस्था ‘प्रभात चित्र मंडळ’ आजही सक्रिय आहे. चित्रपटसृष्टीतील अभ्यासू वर्गाची मांदियाळी असलेल्या या संस्थेचा सदस्य असणे हे माझे सौभाग्य आहे.

                    प्रांत, भाषा आणि धर्माच्या पलीकडे पोहोचलेले सुमधुर संगीत मला दररोज प्रफुल्लित ठेवते. रेडिओ पूर्वीपासूनचा माझा सोबती आहे. त्याशिवाय, सुरेल गाणी, नाट्यगीते, अन् शास्त्रीय वाद्यसंगीताचा अनमोल खजिना माझ्या संग्रही असल्याने एकटेपणा अन् उदासी मला सुसह्य ठरते.

                    या पंचमहाभुतांच्या साथ संगतीत मी विलक्षण समाधानी आहे. आयुष्यात आनंदी राहण्यासाठी अजून काय हवेय ?

                                               :::::::::::::::::::::::::::::::

💐💐सुविचार-काव्य कण💐💐

                ‘ तन से हुये आझाद हम मगर मन से गयी न गुलामी, अंग्रेजी भाषा और भेस को देते अब तक सलामी. लेके औरो का रंग छोडके अपना ढंग, चलन हमरा ही छुटा. ’

                                                                             -कवी इंदीवर.

                                  ::::::::::::::::::::::

💐💐सुस्वागतम 💐💐

 सर्व ब्लॉग प्रेमी स्नेह्यांना नववर्षाच्या हार्दिक शुभेच्छा !

              या ब्लॉग लेखनास सहा वर्षे कधी पूर्ण झाली ते समजलेच नाही. मनसोक्त भटकंती, चित्रपट गप्पा, आठवणीतील व्याख्याने, मनभावन गीत,गाणे अन् कविता, समाजसंवेदना, लक्षवेधी, धार्मिक पण मार्मिक, मनातलं जनांत, कथा घर, मित्रांगण,…....या विविधांगी स्तंभांमधून केलेल्या लेखनाचा प्रवाह अजूनही वाढत आहे. मात्र, हा लेखनप्रवाह साधा, सरळ अन् वास्तव आहे. 

              या ब्लॉग लेखनास आपला  प्रतिसाद यापुढेही मिळावा ही अपेक्षा आहे. या  लिखाणातील  बरे-वाईट मला ज्ञात झाले, तर मला लेखनात सुधारणा करता येईल.

              सर्वांचे मनःपूर्वक आभार,

                                                                                सस्नेह,

                                                                               चारुदत

ई मेल आयडी –  yescharudatta@gmail.com

                  ***********