🌹🌹आठवणीतील व्याख्याने🌹🌹

                     प्रवचनं, कीर्तनं  आणि व्याख्यानं ही मराठमोळ्या महाराष्ट्रातील श्रद्धावान, जिज्ञासू, आणि ज्ञानप्रेमी व्यक्तींना पुर्वांपार ऊर्जा देणारी संजीवनी आहे. साऱ्या समाजाचे प्रबोधन करणारी ही विद्वान पंडितांची संजीवन चळवळ आज मात्र आपल्या मुंबईत पूर्वीइतकी उत्साही राहिलेली नाही.

                     मुंबईकर दिवस-रात्र सोशल मीडियाच्या आभासी विश्वात रममाण होऊन मोबाईल, लॅपटॉप अन् संगणक यांच्या अधीन झालेले आहेत. रसाळ भाषेत होणारे कीर्तन- प्रवचन, व्याख्यान आता प्रत्यक्ष ऐकण्यात त्यांच्या बधीर झालेल्या मनाला फारसे स्वारस्य उरलेले नाही.  

                    असे नीरस वातावरण असूनही मुंबईतील मोजक्या समाजसेवी व शैक्षणिक संघटना  आख्यान-व्याख्यान कार्यक्रमांच्या माध्यमातून नेटाने समाज प्रबोधन करीत आहेत.  

                     चिंचपोकळीचे विद्यार्थी उत्कर्ष मंडळ, दादरचे अमर हिंद मंडळ,  गोरेगावची केशव गोरे स्मारक ट्रस्ट, माटुंगा  येथील रुईया  कॉलेज,….. अशी  काही  प्रातिनिधिक नावे यात आहेत.  याशिवाय, मुंबईतील काही धार्मिक संस्थाने व देवस्थाने सण-उत्सवानिमित्ताने कीर्तन, प्रवचन सप्ताह-महोत्सव साजरे करून त्याद्वारे प्रबोधन करीत आहेत. प्रामुख्याने गिरगांव, माधवबाग, कॉटनग्रीन, घोडपदेव, भायखळा, वरळी, प्रभादेवी, लालबाग, परळ, दादर इत्यादी ठिकाणची काही जूनी गणेशोत्सव मंडळे या सत्कार्यात अजूनही कार्यरत आहेत. 

                    प्रबोधनाच्या या कार्यात झोकून देणारी निस्वार्थी मंडळी अल्प संख्येने असली तरी अजूनही समाजात ‘टिकून’ आहेत.  त्यांचे परिश्रम तेव्हाच कारणी लागतील, जेव्हा हे समाजकार्य यशस्वीरीत्या संपन्न होईल. 

                    या समाजोपयोगी कार्यक्रमांविषयी लिहिताना व्याख्यानमालेसारखे उपक्रम आयोजीत करण्यासाठी काही वर्षांपुर्वी मी केलेले प्रयत्न व त्याला मिळालेले यशापयश याबाबत तुमच्याशी संवाद साधायचा आहे……….. 

🌹दोन व्याख्यानमालांचे यशापयश🌹

                      आमची पश्चिम उपनगरातील निवासी वसाहत मोठी आहे. साहजिकच वर्षभर उत्सवी माहोल येथे असतो. सार्वजनिक श्रीगणेशोत्सव  आणि नवरात्री उत्सव हे दोन प्रमूख सण इथे दणक्यात साजरे होतात. मात्र हा तरुणाईचा ‘आवाजी दणका’ असतो. प्रबोधनाच्या दृष्टीने शून्य !  

                       या उत्सवकाळात जेष्ठ, श्रेष्ठ मंडळी नामधारी प्रमूख असतात. कार्यक्रमांचे नियोजन करताना ‘तुमचे व्याख्यान–प्रवचन ऐकायला येणार कोण ?’ असा सवाल कार्यकर्ते व पदाधिकारीच करतात ! आर्केस्ट्रा, डान्स, हल्लागुल्ला कार्यक्रमांना  मात्र एकमताने संमती मिळते.

                        एवढी प्रतिकूल परिस्थिती असतानाही एका वर्षी संकुलातील गणेशोत्सवात मी आग्रह करून तीन दिवसीय व्याख्यानमालेचा प्रस्ताव मांडला. या प्रस्तावाला मंजुरी देखील मिळाली ! मात्र या कार्यक्रमाच्या नियोजनाची पूर्ण जबाबदारी माझ्यावर टाकण्यात आली. संकुलातील काही परिचित कार्यकर्ते या कामी मदतीला पुढे आले  व आमची पहिलीवहिली व्याख्यानमाला निश्चित झाली  !

                        संकुलातल्या  जनमानसाचा विचार करून या व्याख्यानमालेत १)  अध्यात्म आणि दैनंदिन आयुष्य,  २) वास्तुशास्त्राचे महत्त्व, आणि ३)  आपत्तीमध्ये आपण स्वतःचा व इतरांचा कसा बचाव करावा, या   विषयांचा समावेश केला. चांगले वक्तेदेखील प्रयत्न करून मिळवले.  प्रत्यक्ष कार्यक्रमात मात्र श्रोत्यांचा फार प्रतिसाद मिळाला नाही. एकूण उपस्थिती  नगण्य होती. आरती संपल्यावर परतणारे रहिवाशी फक्त कुतूहल म्हणून हजर राहिले.  त्यानंतर आजतागायत आमच्या संकुलातील गणेशोत्सवात व्याख्याने झाली नाहीत. 

                        या अपयशाने मी नाउमेद झालो होतो. परंतु  एका समाजसेवी स्नेह्याने मला समजावीत पुन्हा प्रोत्साहित केले. काही महिन्यांनी आम्ही शालेय विद्यार्थ्यांना परीक्षा पूर्व काळात उपयोगी ठरेल अशी शैक्षणिक व्याख्यानमाला संकुलात आयोजीत करण्याचा निर्णय घेतला.  या नवीन प्रयोगात एक सहकारी गृहनिर्माण संस्था मदतीला पुढे आली. इमारतीमधील प्रशस्त जागा उपलब्ध करून या संस्थेने पुढची तयारीही सुरु केली.

                        विद्यार्थ्यांना परीक्षेच्या तयारीस उपयोगी ठरणारे विषय निवडले. त्यासाठी अनुभवी शिक्षक/वक्ते  निश्चित  केले. कठिण विषयांची तयारी, काही गुणवंत विद्यार्थ्यांच्या अभ्यास पद्दती इतरांना समजाव्यात म्हणून मुलाखती व शालांत परीक्षेनंतर कशी वाटचाल करावी, या आवश्यक बाबींचा समावेश केला. तज्ञ वक्ते लाभलेल्या या व्याख्यानमालेचे उद्घाटन एका सुपरिचित शिक्षक आमदार महोदयांनी केले.  एकूण पाच दिवसांची शैक्षणिक व्याख्यानमाला विध्यार्थी- पालकांच्या संमिश्र प्रतिसादाने अखेर आमच्या संकुलात संपन्न झाली !

                        गृहनिर्माण संस्थेचे उमेदी कार्यकर्ते   आणि यथाशक्ती सहाय्य करणारी जाणती मंडळी सुरूवातीपासुन सक्रिय राहिल्याने हा प्रयोग यशस्वी झाला.  तद्नंतर मात्र असे प्रयोग संकुलात झाले नाहीत. 

                        आमच्या संकुलात महापालिकेचे भव्य आणि संरक्षित पटांगण आहे. त्यात व्यासपीठ आहे. त्याचा फायदा राजकीय संघटना आणि खासगी आयोजक त्यांच्या कार्यक्रमांसाठी घेतात.  व्याख्यानमालेचे कार्यक्रम मात्र होत नाहीत.  आता असले ज्ञानयज्ञ करण्यात इथल्या लोकांना स्वारस्य वाटत नाही.

                        मी अजुन आशावादी आहे.  आमच्यासारखे काही ज्ञानवेडे कधी ना कधी पुढे येतील व इथे एखादी व्याख्यानमाला भविष्यात नक्की आयोजीत करतील,  ही आशा मी बाळगून आहे.

                                                        ****************