💐💐वाचन छंद💐💐

               वाचनाचा छंद  जोपासताना मला चौफेर संधी मिळाली. लायब्ररी, कामगार कल्याण केंद्र, कॉलेज, त्यानंतर  हौसेखातर केलेली छोटाशी लायब्ररी. यातून मिळणारे ज्ञान  मनाला नेहेमी रिझवित होते. आजही त्यातून मला  निखळ आनंद मिळतो.

               पुर्वी वाचलेले नीट स्मरणात राहावे म्हणून दैनंदिनीत काही संदर्भ व पुस्तकांच्या नोंदी लिहून ठेवल्या आहेत. त्यात सुधाकर अनवलीकर यांच्या ‘भुलाये न बने ’ या पुस्तकाविषयी नोंद आहे……………

💐भुलाये न बने💐

          सुधाकर अनवलीकर या ज्येष्ठ चित्रपट अभ्यासकाने साध्या सरळ भाषेत लिहिलेल्या. ‘भुलाये न बने ’ या  पुस्तकात  चित्रपटसृष्टीतील काही लक्षवेधी व्यक्तिमत्त्वांचे विशेष पैलू वाचावयास मिळाले.

            वसंत पवार हे मराठी चित्रपटविश्वातले  जुने संगीतकार. त्यांनी ‘मल्हारी मार्तंड’ला संगीत दिले होते. त्यातील गाणी गाजली. ‘अरे संसार संसार, जसा तवा चुल्ह्यावर ‘, ‘धरित्रीच्या कुशीमंदी’,    बाळा जो जो रे, बुगडी माझी सांडली ग’, ही अवीट गोडीची गाणी आजही गानरसिकांना मोहित करतात. पठ्ठे बापूरावांच्या लावण्या त्यांनी संगीतबध्द  केल्या, त्या खूप गाजल्या.

                वसंत पवार हरहुन्नरी व एकपाठी  कलावंत होते. चित्रपटात ते छोट्या भूमिका करीत. त्यांनी दासीची भूमिकादेखील केली होती. त्यांना जादु-कलेचा छंद होता.

                मात्र  वसंत पवार व्यसनी होते. प्याल्याशिवाय त्यांना काही काम जमत नसे. पैशांची त्यांना चणचण असायची. ब्लेड, दाढी, आणि चहासाठी बऱ्याचदा त्यांच्याकडे  पैसे नसत. दारूच्या व्यसनामुळे ते एकटे पडत. हे  अपवाद सोडले तर वसंत पवार राजा माणूस होते.  गीतकार जगदीश खेबुडकर आणि प्रतिथयश गायक  वसंतराव देशपांडे यांना त्यांनीच प्रकाशात आणले. गीता दत्त, मन्ना डे यांना त्यांनी मराठीत गायला लावले.

               सुधाकर अनवलीकर यांनी ललिता पवार या गुणी अभिनेत्रीविषयी आपल्या पुस्तकात लिहिलेय की, ललिता पवार यांचे अंबु  हे लहानपणीचे नाव.  त्यांनी  वयाच्या  १००व्या वर्षीही चित्रपटात भुमिका केली. हिंदी, कन्नड, मराठी चित्रपटांतून ललिताबाईंनी विविधांगी अभिनय केला. दुर्दैवाने एकदा  शूटिंगमध्ये अचानक झालेल्या अपघाती घटनेने त्यांचा डावा डोळा निकामी झाला. राज कपूर आणि संपूर्ण कपूर परिवारात ललिता पवार यांना विशेष स्थान होते.

               त्याकाळी मराठी चित्रपटसृष्टीमध्ये चंद्रकांत व सूर्यकांत हे दोन अभिनेते प्रसिध्द होते. दोघेही सख्खे भाऊ होते. त्यांचे आडनाव मांढरे. वडील बाबुराव मांढरे यांचे कपड्याचे दुकान कोल्हापुरातील लुगडे आळीत होते. चंद्रकांत यांनी  मूक चित्रपट गजगौरीमध्ये ध्रुतराष्ट्राची भूमिका केली होती. ते नाटकात देखील काम करायचे. ज्वाला(हिंदी-मराठी) व गोपीचंदमध्ये त्यांनी काम केले. चंद्रकांत यांचे मूळ नाव गोपाळ. ते भालजीनी ‘चंद्रकांत’ केले.      

               धाकटे भाऊ सूर्यकांत यांचे मूळ नाव वामन. ते नंतर भालजीनी ‘सूर्यकांत’ केले. शेजारी चित्रपटात सूर्यकांत यांची रायबाची  भूमिका गाजली. त्यांचा निसर्ग बंगला राजारामपुरीत होता. अशोकुमारशी त्यांचा विशेष स्नेह होता. 

              ‘भुलाये न बने ’ मध्ये  पुण्यातील प्रभात या चित्रपट जगतातील आद्य निर्मिती संस्थेविषयीचाही उल्लेख आहे. वि. शांताराम, फत्तेलाल आणि दामले हे दिग्गज कलाकर्मी प्रभातचे मालक होते. आज मात्र ही संस्था अस्तित्वात नाही. ‘प्रभात’च्या विस्तीर्ण वास्तूमध्ये आता ‘फिल्म इन्स्टिट्युट’ कार्यरत आहे.

               सोहराब मोदी हा भारदस्त व्यक्तिमत्त्व असलेला व दमदार आवाजात शब्दफेक करणारा उत्तम  अभिनेता होता. हिंदी चित्रपटात, त्यातही ऐतेहासिक-पौराणिक चित्रपटात काम करणारे सोहराब यांचे घराणे जहागीरदाराचे होते. कालांतराने सारे बदलले व सोहराब यांच्या वडिलांनी फिरते चित्रपटगृह चालवायचा व्यवसाय सुरू केला. तेथे डोअरकिपरचे कामही तेच करीत !

              सोहराब यांनी हॅम्लेट नाटकातही काम केले. पृथ्वी थिएटर्स व पृथ्वीराज कपुरशी त्यांचे चांगले संबंध होते. खून (चित्रपटाचे नाव) मधील सोहराब यांची भूमिका गाजली. पृथ्वीराज व सोहराबनी सिकंदर चित्रपटात एकत्र काम केले. त्यांचे पृथ्वीवल्लभ, मिर्झा गालिब, वारीस व कुंदन हे चित्रपट गाजले. एका चित्रपटाला १९५५ चे राष्ट्रपती सुवर्णपदक  मिळाले. वारीसला अनिल विश्वास  यांनी संगीत दिले होते. त्यातील प्रसिध्द गीते गायली होती तलत महमूद व सुरैया यांनी.

              मराठी चित्रपट सृष्टीची आगळवेगळी सफर घडविणाऱ्या सुधाकर अनवलीकरांचे  ‘भुलाये न बने ’ हे छोटेखानी पुस्तक वाचून संपवले तरी त्यावेळचा काळ अन् ‘ते’ कलावंत नजरेसमोर तरळत राहतात.

 

                                                            ::::::::::::::::