💐💐आठवणीतील व्याख्याने💐💐

स्वराज्य संस्थापक छत्रपती शिवरायांची जयंती १९ तारखेस आहे. या थोर विभूतीविषयी कित्येक जाणकार व्यक्तींनी भरपूर लिहिलेय, व्याख्याने दिलीत, महाकाव्येही सादर केलीत. याचा लाभ इतर शिवप्रेमींप्रमाणे मीही घेतला आहे. शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे, दुर्गप्रेमी साहित्यिक गोनिदा, इतिहासकार सेतू माधवराव पगडी, शिवायन महाकाव्यकर्ते मोरे, इत्यादी मान्यवरांचा महाराजांविषयीचा तसेच शिवकाळाचा गाढा अभ्यास होता. याची प्रत्यक्ष प्रचिती त्यांच्या साहित्य–संवाद—काव्यातून घेण्याची संधी मला मिळालीय.

आज श्रीशिवरायांचे पुण्यस्मरण करताना मला प्रसिध्द राष्ट्रीय कीर्तनकार चारुदत्त आफळे यांनी रत्नागिरी जिल्ह्यातील चिपळूण येथे एका प्रसिध्द संस्थेने हल्लीच आयोजित केलेल्या कीर्तन महोत्सवात आपल्या रसाळवाणीने व्याख्यानरूपात केलेली कीर्तने आठवत आहेत……………

💐श्रीशिवचरित्र कथन : ह.ब.प. चारुदत्त आफळे💐

हे भारतात प्रसिध्द असलेले कीर्तनकार आहेत. त्यांचे वय आज सत्तरीच्या पुढे आहे. आफळेबुवांची वाणी खणखणीत पण भाषा रसाळ आहे. मराठीप्रमाणे इतर भाषांवर त्यांचे प्रभुत्व आहे.

इतिहास, पुराण, शास्त्र, कला, अध्यात्म, त्याचप्रमाणे संत साहित्याचे चौफेर ज्ञान असणारी ही विदुषी पारंपारिक कीर्तनकाराच्या वेशात व वादक सहकाऱ्यांसह व्यासपीठावर उभी राहिली. चिपळूण येथील भव्य पटांगणात, रात्रीच्या वाढत्या थंडीत हजाराहून अधिक श्रोते उत्कंठेने त्यांचे कीर्तन श्रवण करीत होते. कीर्तनाचा विषयही तसाच महत्वाचा होता, छत्रपती शिवराय !

आपल्या मुठभर पण इमानी- साहसी मावळ्यांच्या सैन्यासह मोगलांचे आक्रमण थोपवत, गनिमी कावा करीत, प्रसंगी राजकारणी डावपेच खेळीत शिवरायांनी मराठी मुलुखात जे स्वराज्य स्थापन केले, त्याची प्रदीर्घ कहाणी पुराणकाळातल्या कथा सांगत व सध्यकाळाचे भयावह वास्तव ऐकवत आफळेबुवा श्रोत्यांना जागृत करीत होते, आपल्या जबाबदारीची जाणीवही करून देत होते.

अफजलखानाचा वध, शाहिस्तेखानाला दिलेला धडा, आग्र्याहून सुटका, सिंहगडाचा कबजा आणि शिवराज्याभिेषेक, या शिवकालातील महत्त्वाच्या घटना आहेत. या सर्व घटनांची वास्तव कथा आफळेबुवांनी श्रोत्यांना रामायण- महाभारकालीन संदर्भ देत सांगितली.

आग्रा येथे दिल्लीपती औरंगजेबाकडे त्याच्या एकाव्वनाव्या वाढदिवसानिमित्ताने छोट्या शंभूराजांसह जाताना त्याची कपटनिती महाराज जाणून होते. त्यामुळे खूप विचार करून त्यांनी हे धाडस केले होते. कारण क्रूर वृत्तीच्या औरंगजेबाने आपल्या जन्मदात्या पित्याला तुरुंगात टाकले होते, स्वतःच्या भावांना कपटाने मारले होते. या भेटीत औरंगजेबाचा ' प्रतापगड ' करायचा असा महाराजांचा बेत होता. मात्र कडेकोट सुरक्षाव्यवस्थेमुळे ते जमू शकले नाही. आग्र्याहून चतुराईने निसटल्यानंतर शिवरायांना श्रीरामदास स्वामींच्या समर्थ परिवाराने मोठा धोका पत्करून वेळोवेळी सहाय्य केले होते.

कोंढाणा किल्ला घेताना आपल्या जिवाभावाच्या तरुण मावळ्याला – नरवीर तानाजीला आपण गमावलेय याची सल महाराजांच्या मनी कायम राहिली.

फितुरी किंवा बेइमानी केलेल्या कोणाही व्यक्तीची महाराजांनी कधीच गय केली नाही.

शिवराज्याभिषेक सोहळ्याला गागाभट्ट स्वतःहून रायगडावर आले होते.

लोकमान्य टिळकांचे प्रेरणास्थान शिवराय होते. त्यांनी दुर्गांचे बुरुज चढण्याची त्याकाळी स्पर्धा घेतल्याची आठवणही आफळबुवांनी कीर्तनात सांगितली.

शिवचरित्र सांगताना आफळेबुवांनी श्रोत्यांना विविध विषय ऐकवले. श्रीरामांच्या आयुष्यात शक्तिवान मारुती किती महत्वाचा होता, याची अनेक उदाहरणे त्यांनी दिली. लंकापती रावणाचे गुण आणि अवगुण सांगताना त्यातील काय महत्त्वाचे घ्यायचे याची सुंदर मीमांसा त्यांनी केली.

आजचा तरुण आपल्या बायकोने अंगावर किती टॅटू काढलेत हे अभिमानाने इतरांना सांगतो, हे किती लाजिरवाणे व विकृत आहे, अशी स्पष्ट प्रतिक्रिया त्यांनी दिली..

पूर्वी माणूस मेल्यावर त्याचे दिवसकार्य व्हायचे. आजही होते. मात्र हल्ली व्यक्ती असो वा वस्तू, नाहीतर पक्षी- प्राणी, कोणाच्याही नावे दिवस (म्हणजे ' डे ' ) केला जातो, याविषयी त्यांनी खंत व्यक्त केली.

सामूहिक उपासना समाजाला किती आवश्यक आहे याची उदाहरणे देताना स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी रचलेली शिवरायांची आरती स्वर्गीय लता मंगेशकर यांनी गाऊन किती मोलाचे कार्य केलेय हे आफळेबुवांनी श्रोत्यांना सांगितले.

शेवटी जाहीर उद्घोषात म्हटलेल्या शिवरायांच्या महाआरतीला आणि प्रतीकात्मक राज्याभिषेक सोहोळ्याला रंगीबेरंगी फटाक्यांची आतषबाजी करीत उपस्थित श्रोत्यांनी जोरदार घोषणा करून प्रतिसाद दिला व हा स्मरणीय कीर्तन महोत्सव संपन्न झाला.