💐💐आठवणीतील व्याख्याने💐💐

मराठी व हिंदी चित्रपट सृष्टी आपल्या अस्सल अभिनयाने गाजविणारे जाणते नट विक्रम गोखले, यांचे कितीतरी चित्रपट मी पाहिलेत. अजूनही ते उमेदीने अभिनय क्षेत्रात कार्यरत आहेत. त्यांचे ‘बॅरिस्टर’ हे मराठी नाटक प्रसिद्द आहे. जीव ओतून अभिनय करणाऱ्या या कसबी कलावंताचे वडील-चंद्रकांत गोखले हे देखील अभिनयात बादशहा होते. त्यांचे काही जुने स्मरणीय चित्रपट मला पाहायला मिळालेत.

गोरेगावच्या सुपरिचित समाजसेवी ‘प्रबोधन व्यासपीठ’ या संस्थेने आयोजित केलेल्या एका विशेष कार्यक्रमात विक्रम गोखले यांची मनमोकळी मुलाखत प्रत्यक्ष ऐकण्याचा योग मला सन २००० मध्ये आला.

त्यावेळी या श्रेष्ठतम कलावंतास जवळून पाहिले. त्यांचा स्वभाव, स्पष्टवक्तेपणा, समाजविषयीची त्यांची आस्था व स्वतःस न पटणारी माणसे, याबाबत त्यांची परखड मते मला तेथे ऐकायला मिळाली.

अशी ही विक्रम गोखलेंची स्मरणीय मुलाखत मी संकलित करून इथे सादर करीत आहे…………….

💐विक्रम गोखले यांचेशी मनमोकळा संवाद💐

विक्रम गोखलेंचा चित्रपट सृष्टीतील अनुभव, नाट्य कारकीर्द, कुटुंबाविषयी काही भावना, सध्याचे राजकारण-समाजकारण, हिंदुत्व, स्वतःचा वेगळेपणा, वडिलांविषयीचा जिव्हाळा, इत्यादी सर्व विषयांवर ते मनमुराद बोलले.

प्रख्यात नट चंद्रकांत गोखले हे त्यांचे वडील. त्यांनी विक्रम गोखले यांच्या अभिनयाला दाद म्हणून एकदा कपाळाचे जे चुंबन घेतलं, तेच आजवरचे यांचे एकमेव व बहुमोल पारितोषिक.

विक्रम गोखले म्हणतात- ‘ मी पोटार्थी माणूस आहे. काम करण्याचे मी पैसे घेतो. म्हणजेच मी व्यवसाय करतो. यात कोणी कसब दाखवत असेल तर त्यात विशेष ते काय ? त्याचे ते कामच आहे. कोणी अगदी जीव ओतून भूमिका करतो, एकरूप होतो. ती भूमिका त्याच्या अंगात भिनते. या सगळ्या गोष्टी म्हणजे जोक आहे. थोतांड आहे. हे अभिनय वगैरे सगळे एक नाटक असते. अहो, जर कोणाच्या एखादी भूमिका अंगात भिनली तर काय होईल माहीत आहे ? तुम्हाला उदाहरण देतो- एखाद्या नटाला दुसऱ्या नटाचा खून करण्याची भूमिका आहे, अशावेळी तो खरोखरच ती भूमिका मिळाली, तर दुसऱ्याचा खून त्याने करायला हवा. मग तो ते का करीत नाही ? एखादा न पिणारा नट दारुड्याच्या भूमिकेत अस्सल दारूबाज दाखवायचा आहे, तर दारू त्याने प्यायलाच हवी ना ? पण हे होत नाही. म्हणजेच हे सारे नाटकच असते ‘.

नटसम्राट नाटकाबद्दल तुमचे काय म्हणणे आहे, असे मुलाखतकारांनी त्यांना विचारले असता विक्रम गोखले म्हणतात, ‘ ते नाटक श्रेष्ठ आहे यात वाद नाही. त्या नाटकाचे दिग्दर्शन चांगले आहे. सर्व कलावंतांचे काम चांगले झालेय. ते खूप चांगले नाटक आहे. मात्र, त्या नाटकाने इतर पात्रांवर अन्याय केलाय. नायकाचे पात्र नको इतक्या उंचीवर जाऊन बसलेय. त्यामुळे इतरांना, ती महत्वाची पात्रे असली तरीही फारसा वाव नाही. हा एक मोठा दोष नटसम्राट नाटकाचा आहे ‘.

तुम्हाला नटसम्राट नाटकात काम करायला आवडले असते का ? हा प्रश्नही मुलाखतीत विचारला गेला.

विक्रम गोखले त्यावर म्हणाले- ‘ नाही, मला त्यात काम करायला आवडले नसते. कारण ज्या गोष्टी मला पटत नाहीत, त्यात मी पडत नाही. ती भूमिका खूप कठीण आहे, असे सगळ्यांचे मत आहे तेही खोटे आहे. ती भूमिका अवघड नाही. अवघड भूमिका ‘बॅरिस्टर’ च्या नायकाची आहे. ते काम मी मोठेपणा नाही सांगत, पण मी केलेय. मोठे कौशल्याचे काम होते ते. मी ते कौशल्य करून दाखविलेय ‘.

‘नटसम्राट’ मध्ये नावाजलेल्या नटांनी भूमिका केल्यात. त्यातली कोणती भूमिका तुम्हाला खास आवडली ? असे विचारता विक्रम गोखलेंनी तात्काळ उत्तर दिले-‘ लक्षात राहिलीय डॉ. लागुंची भूमिका. त्याला तोड नाही. मात्र त्यानंतर सतीश दुभाषी सोडला तर कोणाला ती भूमिका इतकी जमली नाही, पेलवली नाही. तसेच, ही भूमिका चंद्रकांत गोखले या कलावंताने उत्कृष्टरीत्या केली असती व त्या दोघा कलावंतांच्या तोडीची ठरली असती. त्यांची तेवढी इच्छा अपूर्ण राहिली. त्यांना संधी मिळाली नाही.

फॅमिली विषयी गोखले म्हणतात-‘ मला पत्नी मोठी हुशार व सुविद्य मिळालीय. आज ती साऊथ एशियातील एअरपोर्टमधील पहिली महिला अधिकारी ठरलीय. शिवाय ती घरसंसार करून हे सगळे करतेय. आम्ही अगदी सुखाने संसार करतो आहोत. आनंदी जोडी आहे आमची. आम्हाला मुली दोन आहेत. मोठी खूप शिकलीय व ती पुढील शिक्षणासाठी अमेरिकेत चाललीय. पुढचे करिअर तिकडेच करायची तीची इच्छा आहे. धाकटी पण उच्च शिक्षण घेतेय ‘.

विक्रम गोखलेंना विचारण्यात आले की, केव्हा त्यांची मोठी फजिती वगैरे झालीय का ? ते क्षणभर गप्प राहिले, मग म्हणाले-‘ जाहीरपणे हे सांगू नये, पण तुम्ही विचारताच आहात तर ऐका- एकदा एका नाटकाचा प्रयोग होता. रंगमंचावर माझा प्रवेश चालू होता. त्या वेळी नाटक ऐन रंगात आलेले असताना समोरचे दोघे प्रेक्षक मला खुणावू लागले ! हातांनी मला खाणाखुणा करू लागले. मी गोंधळात पडलो. पण नंतर माझ्या लक्षात आले की, आपल्या पँटीची चेनच उघडी आहे ! शरमिंदा होऊन मी बोलत बोलत प्रेक्षकांना पाठ दाखविली व ती चेन नीट केली. मग पुढचा सीन केला !’.

या कसदार कलावंतास राज्य-राष्ट्राचाही खूप अभिमान आहे. समाजाचे ऋण फेडण्यात हा कलावंत मागेपुढे पाहात नाही. त्यांनी एक ट्रस्ट केलाय. त्या ट्रस्टमार्फत ते सामाजिक उपक्रम चालवितात. त्याचा गाजावीजा देखील करीत नाहीत. वाढदिवस व आनंदाचे क्षण ते रंजल्या-गांजलेल्या माणसांच्या सहवासात घालवतात.

दिलीपकुमारने पाकिस्तानने दिलेला ‘निशान ए पाकिस्तान’ हा मोठा पुरस्कार कारगिल युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर भारत पाक संबंधांत तणाव निर्माण झाल्याच्या वेळी परत करण्यात नकार दिला. त्यावर बहाणे सांगितले. स्वतःला मिळालेला शत्रूपक्षाचा पुरस्कार परत करण्यासाठी पंतप्रधानाची परवानगी दिलीपकुमारला का लागते ? स्वतःहुन पुरस्कार का नाही परत केला ?’ विक्रम गोखले यांना या वृत्तीची चीड आहे.

हीच गोष्ट हिंदुत्व वाद्यांविषयी. हिंदूंचे रथ करण्याची जबाबदारी आपल्याच शिरावर आहे, असा कंठशोष करणारे पक्ष व संघटना सुधीर फडकेंच्या राष्ट्रवीर सावरकरांच्या चित्रपट शूटिंगच्या वेळी कोठे गेले होते ? त्यावेळी जाहीर सभेच्या चित्रीकरणाचा सीन उभा करताना राष्ट्रीय पोषाखातली तरुण प्रौढ मंडळी फडक्यांना हवी होती. तेव्हा हे लोक कुठे होते ? ‘

आपल्या मुलाखतीचा समारोप करताना विक्रम गोखले म्हणाले- ‘ कलावंतापुरतं बोलायचे झाले, तर त्याने घरातून निघताना स्वतःची जात, धर्म खुंटीवर ठेऊन घराबाहेर पडायला हवे. त्याला रसिकांची सेवा करायचीय ना ? मग जात, धर्म कशाला हवेत ? पण आपल्या देशात ही निष्ठा आणि जाणीव कोणालाही नाही ‘.