💐💐वाचन छंद💐💐

माझ्या संग्रहात विविध विषयांवरची पुस्तके आहेत. त्यापैकी मला सर्वात जवळता वाटणारा विषय आहे चरित्र आणि आत्मचरित्रात्मक पूस्तकांचा. थोरमोठ्या व्यक्तीचे स्वभावदर्शन घडविणारी ही पुस्तके मला बरेवाईट अनुभव सांगता सांगता भविष्यात मी जगणे कसे करावे, याचे धडे देतात. माझा वाटचालीतील उत्साह वाढवितात. कधी मला अंतर्मुख करायला लावून कसोटीच्या प्रसंगात मी कसे वागायला हवे, हे देखील शिकवतात.

म्हणून, अशी पुस्तके तुम्हीही वाचायला हवीत, हे आवर्जून सांगण्यासाठी हे मनोगत………..

💐आत्मचरित्र किंवा चरित्रे का वाचावीत ?...........

यावर माझे प्रांजळ मत आहे की, अशी चरित्रात्मक पुस्तके वाचल्यामुळे थोर मोठ्या व्यक्तींचे जगणे-राहाणे आणि मनोभावना आपल्याला नीटपणे समजतात. त्यांची एक बाजू आपल्याला माहित असते. पण त्यांच्याविषयीच्या पुस्तकाद्वारे त्यांचे मन उघड होत असते. आयुष्यभराच्या वाटचालीत यशाचे शिखर गाठणाऱ्या व्यक्ती कधी खाच खळग्यात पडतात. दुःखी होतात. शेवटी तीही माणसे असतात ना ! तीही चुका करतात. त्यांनाही लोभ-मोह-मद-मत्सर-अहंकार असतात. आपण जाणून घेतो त्यांना त्यांच्या चरित्र-आत्मचरित्रातून. त्यांचे खडतर किंवा विलासी आयुष्य आपण जवळून पाहात असताना जाणकार वाचकाच्या नजरेतून आपण त्यांना वाचावे, असे मला वाटते. त्यांचे काही म्हणणे खटकणारे, वादग्रस्त असते खरे. पण विश्वासाने ते आपले मन वाचकांपुढे उघडे करतात, त्यांना आपण नीट समजून घ्यायला हवे, तेव्हा त्या व्यक्ती आपल्याला नीट उमगतील.

माझ्या वाचन छंदात, मी वाचलेल्या काही महत्वाच्या पुस्तकांबद्दल इथे थोडे सांगतो-

महात्मा गांधीजी यांची प्रसिद्ध आत्मकथा आहे. या आत्मकथनात महात्माजींनी आपले शिक्षण, कुटुंब, आर्थिक चणचण, विवाह पूर्व मनस्थिती, वकिली आणि ब्रिटिशांनी भारतीयांवर केलेला अन्याय यांचे वर्णन प्रामाणिकपणे केले आहे. आयुष्यात वावरताना स्वतःच्या मर्यादा व चुकाही दाखवून दिल्या आहेत.

दादा कोंडके या प्रसिद्ध अभिनेत्याच्या आयुष्यावर अनिता पाध्ये या अभ्यासू लेखिकेने लिहीलेले ‘एकटा जीव’ हे पुस्तकही वास्तव वर्णनाचे आहे. या अभिनेत्याला आयुष्यात चांगल्या माणसांपेक्षा स्वार्थी माणसेच जास्त भेटली, याची माहिती हे पूस्तक वाचून मिळते. सर्व भोग भोगूनही हा अभिनेता शेवटी एकटाच पडतो, याचे दुःख वाटते.

गो.नी. दांडेकर यांची ‘कुणा एकाची भ्रमण गाथा ‘ व ‘स्मरण गाथा’ मी वाचलीय. गाडगे बाबांसारख्या थोर पण विक्षिप्त स्वभावाच्या व्यक्तीचा त्यांना निकट सहवास लाभला होता. गोनिदा यांनी दारिद्र्याचे चटकेही अनुभवलेत.

जयवंत दळवींनी लोकमान्यांच्या आयुष्यात आलेल्या एका घटनेचे वास्तव चित्रण एका पुस्तकात केलंय. टिळकांचा कोंडमारा त्यात वाचायला मिळाला.

’माझी शिपाईगिरी’ हे लेफ्टनंट जनरल थोरात यांचे आत्मकथनपर पुस्तक वाचल्यावर सैन्यदलात किती धोके असतात आणि अगदी प्रतिकूल परिस्थितीत स्वतःला सावरत पुढे कसे जायचे असते, याचा धडा मिळतो.

मला वाचायला मिळालेल्या स्वातंत्र्य वीर सावरकरांच्या ‘माझी जन्मठेप’ ने सुद्दा मला प्रभावित केलेय. या थोर माणसाने किती म्हणून हाल अपेष्टा सोसल्यात ?

साने गुरुजींच्या वाट्याला आलेले दुःख आणि त्यांचे भावनाशील मन त्यांच्याच शब्दात ‘ श्यामची आई’ त वाचायला मिळालेय.

दया पवार यांनी लिहिलेले ‘ बलूतं’ आणि नरेंद्र जाधव यांचे ‘ आमचा बाप अन आम्ही’ ही दोन लक्ष्यवेधी पुस्तकेही वाचायला मिळालीत.

आचार्य अत्रेंचे कऱ्हेचं पाणी’ हे खंडात्मक आत्मचरित्र विद्यापीठ स्थरावर अभ्यासले गेले होते.

माझे अजून एक आवडते लेखक आहेत य. दि. फडके. भल्या भल्यांशी जवळीक करून त्यांचे बारीक निरीक्षण करणारा हा व्यासंगी ललित लेखक. अगदी अभिनेता चार्ली चॅप्लिन पासून, ते सेनापती बापटांपर्यंत आणि बेगम अख्तर पासून ते इतिहासाचार्य वि. का. राजवाडे यांच्या पर्यंतचे स्वभावपैलू हिकमतीने माहीत करून घेतलेला, त्यांचे संदर्भ गोळा करीत त्यावर लिहिणे करणारा हा चिकित्सक साहित्यिक.

आपले अनिल अवचट तर लक्षवेधी व्यक्तींपासून, ते तुमच्या माझ्यातला सामान्य माणसाचे दैनंदिन जगण्यातले बारकावे टिपून त्याचं जीवन रेखाटणारे शब्द-चित्रकार आहेत.

हे साहित्यिक माझ्या वाचनछंदाच्या पालखीतले देव आहेत. मी या साऱ्यांपुढे नतमस्तक आहे.

या चरित्रात्मक वाचनानंतर मी कोणते आचरण करावे ? त्यांचे आंतरिक दोष दुर्लक्षून केवळ त्यांच्या कार्यकर्तृत्वाला मी स्वीकारावे का ? असा प्रश्न बऱ्याचदा मला पडतो.

पण नंतर मीच स्वतःला समजावतो. ‘आपले आयुष्य केव्हाही सुंदर करायला आणि ताण तणाव घालवायला ह्याच थोर व्यक्ती आणि कलावंत मला प्रेरणा देतात. म्हणून मला आत्मचिंतन करायला लावणारी व सदैव प्रेरणा देणारी चरित्रे आणि आत्मकथात्मक पुस्तके मी जमेल तशी वाचत आहे, वाचत राहीन अजूनही………..