💐💐ट्रेकर्स डायरी💐💐

                हिमालयात पदभ्रमण करताना शुभ्रधवल पर्वत शिखरे पाहण्याचा अनुभव हा शब्दातीत आहे. पदभ्रमणाच्या वाटेत दुर्गम टेकडीवर वसलेली टुमदार घरे व इमले यांचे मनोहारी दर्शन आपल्याला घडते.

                        हिमालयीन पर्वतराजीत आपण प्रवेश करताना तेथल्या गाव-वस्तीतील गोऱ्यापान नितळ चेहेऱ्याची बाल झुंबड आणि तरुण तसेच वयोवृद्ध बांधव आपले निर्मळ मनाने स्वागत करीत सामोरे येतात. त्यावेळी वाटते, केवढे हे दमछाक करायला लावणारे पदभ्रमण ?  त्यापेक्षा इथेच या निसर्गस्नेह्यांच्या संगतीत आपण कायम वास्तव्य करून राहावे, मनमुराद जगण्याचा आनंदही घ्यावा.

                         वास्तवात मात्र  हे शक्य होत नाही. आपण शहरी मायाजालात व कुटुंब कबिल्याच्या व्यापात अडकलेले आहोत. आपल्याला कधीतरी इकडे येण्याची संधी मिळतेय. तेवढेच आपले सुख अन तेवढाच आपला विरंगुळा !

                         मी हे व्याप सांभाळीत जमेल तसे पदभ्रमण करत राहिलो. काही वेळा दिल्लीतील वाय.एच.ए.आय. संस्थेच्या हिमालयीन पदभ्रमण मोहीमांत(N.H.T.E.) कॅम्प लीडर म्हणून सेवाकार्य करण्याची संधीही घेतली.                             

                         असेच एकदा हिमांचल प्रदेशात कुलू-मनालीच्या पार्वती व्हॅलीतील ‘सारपास पदभ्रमण मोहीमे’ त नियुक्त कॅम्प लीडर म्हणून माझा मित्र अशोक गायकवाड याचेसह मी सहभागी झालो होतो. या मोहिमेचा बेस कॅम्प होता कुलू मणिकरण वाटेवर असलेल्या कसोल या गावात.

                         या मोहीम काळात सेवा करताना मी वेळ मिळेल तेव्हा ट्रेकर्स डायरीमध्ये काही टिपणे लिहीत होतो. ती डायरी इथे उघडत आहे………..  

💐सारपास पदभ्रमण मोहीम-२००५💐

                       सारपास मोहीमेच्या बेस कॅम्पवर पोहोचण्यासाठी कसोल येथे पोहोचावे लागते. चण्डिगढहुन कुलू- मणिकरण मार्गावर जाणाऱ्या बसेसने आपला प्रवास होतो. हे अंतर आहे सुमारे २९० किमीचे.

                       कसोल(उंची ६५०० फूट) येथील बेसकॅम्पमध्ये रिपोर्ट केल्यावर दोन दिवस नोंदणी, पूर्वतयारी, तपासणी आणि सराव करून घेतला जातो. तीसऱ्या दिवशी बसने सर्वांना शीला या ११ कि.मी. वर असलेल्या गावी सोडण्यात येते. त्यापुढे प्रत्यक्ष पदभ्रमण मोहीम सुरू होते.

*हा संपूर्ण ट्रेक रूट असा आहे :--

१-शीला ते डाटसेरी व मुक्काम (अंतर ४ किमी, वेळ ४ तास),

२-डाटसेरी ते थिंडरभांड थाच व मुक्काम-उंची ८९०० फूट (अंतर ५ किमी, वेळ ४ तास),

३-थिंडरभांड थाच ते खडीयारू थाच व मुक्काम-उंची १०,५०० फूट (अंतर ७ किमी, वेळ ६ तास),

४-खडीयारू थाच ते नगारू व मुक्काम-उंची १२,५०० फूट (अंतर ६ किमी, वेळ ५ तास),

५-नगारू  ते सार पास-उंची १३,८०० फूट, त्यानंतर बिशकेरी थाच तेथे मुक्काम-उंची  ११,००० फूट (अंतर १४ किमी, वेळ ८ तास).

६-बिशकेरी थाच ते भंडक थाच व मुक्काम-उंची ८००० फूट (अंतर १२ किमी, वेळ ६ तास),

७-भंडक थाच ते बरशानीपर्यंत पदभ्रमण होते. मग बसने मणिकरण मार्गे कसोल बेस कॅम्प (अंतर ५ किमी.). त्यानंतर सारपास पदभ्रमण मोहीम पूर्ण होते.

*कसोल बेस कॅम्प-

            एका बाजूला हिरवीगार डोंगररांग, तर दुसरीकडे प्रचंड वेगात वाहणारी पार्वती नदी. तीच्या काठावर कसोल गाव वसलेय. येथे’ वायएचए’ चा बेसकॅम्प आहे.

             वेगवेगळ्या ठिकाणाहून दररोज येथे येणारे ट्रेकर्स रीतसर रिपोर्ट करून आपापल्या तंबूत दाखल होत आहेत. आपण मुंबईहून अशोकसह येथे कालच आलो आहोत. आपल्या अगोदर येथे रुजू झालेल्या कॅम्प लीडर्सचे स्वागत करीत, त्यांचे अनुभव जाणून घेत मोहिमेचे फिल्ड ऑफिसर त्यांच्यावर कामांची जबाबदारी सोपवित आहेत.

             हे फिल्ड ऑफिसर आहेत हृषीकेश यादव. १९९८ साली महाराष्ट्रात आखलेल्या पहिल्या यशस्वी नागरी एव्हरेस्ट गिर्यारोहण मोहिमेचा हा नेता प्रसिद्द गिर्यारोहक आहे. आम्हा दोघांचाही हा जेष्ठ मित्र ! त्यामुळे इथे वावरताना नवखेपणा वाटत नाही. मात्र हा कामात शिस्त पाळतो. त्यामुळे मैत्री बाजूस ठेवून व दक्ष राहून येथे काम करावे लागतेय.

 *बेस कॅम्प(दोन दिवसांनंतर)-

               आज अशोकची थिंडरभांड थाच या हायर कॅम्पवर नेमणूक जाहीर झाली. त्याचा मदतीचा स्टाफ आणि तंबूंसह इतर छोटेमोठे रेशन सामान-भांडी, यांची माहिती त्याला देण्यात आली. कॅम्पवरील आवश्यक कामाच्या  सूचनाही फिल्ड ऑफिसरकडून अशोकला मिळाल्यात. तो उद्या येथून निघेल.

*कसोल कॅम्प(पाच दिवसांनंतर)-

           या ठिकाणी दररोजचे काम आता सवयीचे झालेय. सकाळी साडेपाचला उठायचे, दिवसभर बेसकॅम्पवर येणाऱ्या नवीन बॅचेसची नोंदणी करून त्यांच्या कागदपत्रांची तपासणी करायची, त्यांच्या राहण्याची-जेवण खाण्याची व्यवस्था करायची, इथल्या शिस्त व नियमांची मेंबर्सना कल्पना द्यायची, अगोदर आलेल्या बॅचचा ग्रुप लीडर ठरवून प्रत्येक सहभागीचे रिपोर्ट कार्ड त्त्याच्याकडे सुपूर्द करून पुढील जबाबदारी सोपवायची, मेम्बर्सनी आणलेले जादा सामान लॉकरमध्ये ठेवायचे, ट्रेकला निघण्यापूर्वी प्रत्येकास सॅक, स्वेटर व इतर आवश्यक असलेले सामान देऊन त्यांची नोंद ठेवायची, अशी बरीच कामे करताना इथला दिवस कधी संपतो ते कळतही नाही.

               दररोज रात्री सर्व कॅम्पलीडर्स समवेत फिल्ड ऑफिसरची मिटिंग असते, ती पण अटेंड करत आहोत. यामुळे झोपायला रात्रीचे अकरा वाजतात.

              मात्र इथले वातावरण मनाला प्रफुल्लित ठेवत आहे. कसोल बेस कॅम्प ऐसपैस पसरलाय. एकीकडे डोंगररांगेत असलेली छोटी सडक, दुसरीकडे खळाळणारी पार्वती नदी. कधीही कोसळणारा भुरभुरु पाऊस आणि अवचित येणारे कोवळे ऊन. या प्रसन्न माहोलमध्ये कामाचा उत्साह टिकून राहतोय.

             कॅम्पसाईट पासून काही मिनिटांवर नदीकिनारी चालत गेले की गरम पाण्याचे छोटे छोटे झरे लागतात. त्या ठिकाणी स्नान करण्यांत मजा येतेय. येथून चालत अर्ध्या तासाच्या अंतरावर असलेले मणिकरण हे शीख समाजाचे पवित्र गुरुद्वारा भारतभरात प्रसिद्ध आहे. तेथे गरम पाण्याचे मोठे कुंड आहे. इथल्या थंडीत गरम पाण्याच्या कुंडामध्ये स्नान करण्याचा मनसोक्त अनुभव येथे आल्यावर एकदा घेतलाय. प्रसाद म्हणून जेवणाची चांगली सोय(लंगर) तेथे दिवसरात्र आहे.

              ब्रिगेडिअर ग्यानसिंग या प्रसिद्ध गिर्यारोहकाचा मुलगा(वय ५० च्या वर आहे) वीरेंद्र सिंग इथला बेस कॅम्प कमांडन्ट आहे. धिप्पाड व्यक्तिमत्वाच्या विरुसिंगचा परिचय काही वर्षांपूर्वी सरहान सांगला एन.एच.टी.पी. ट्रेकच्या वेळी झाला होता. स्वभावाने हा काहीसा अरोगंट आहे. कोणाचे ऐकत नाही. पण हा आखडू नाही. मनात काही न ठेवता कोणाशीही निखळ मैत्री करतो.

              आजच्या मिटिंगचे विशेष म्हणजे आपल्याला ‘खडीयारू थाच’ या कॅम्पवर जायच्या सूचना मिळाल्यात. उद्या आवराआवर करून निघायचे आहे. आपल्या कॅम्पच्या अगोदर अशोकचा ‘थिंडरभांड थाच’ कॅम्प आहे. दोघांचेही हायर  कॅम्प्स असल्याने थंडी, वारा आणि हिमवृष्टीचा सामना करावा लागेल.

 

*बेस कॅम्प ते खडीयारू थाच कॅम्प-

              आज सकाळी फिल्ड ऑफिसर हृषीकेश यादवचा आणि विरु आणि इतर सहकाऱ्यांचा निरोप घेतला. बरोबरचे सहाय्यक वेगळ्या वाहनातून सामानासह पुढे निघुन गेले. एक सहकारी कॅम्पलीडर प्रकाश मुळमूळे(नाशिक-जळगाव) हा वाटेतील एका कॅम्पवर रुजू होणार असल्याने त्याची सोबत घेऊन निघालो. मणिकरण आल्यावर तेथील कुंडात स्नान करण्याचा मोह आवरला नाही. मग देवदर्शन(ग्रंथसाहिब दरबार) केले व पुढे निघालो.

              मिळालेल्या वाहनातून ‘शीला’ पर्यंत प्रवास केला. येथून ट्रेक सुरू केला. मुळमूळे कॅमेरामन असल्याने संथ गतीने चालत होता. मीही कॅमेऱ्यात टिपण्याजोगे फोटो घेतले व पुढे चालत राहिलो.

             काही वेळाने डाटसरी कॅम्प आला. सुरेन्द्र कुमार (हरियाणा) इथे कॅम्प लीडर आहे. त्याने दिलखुलास स्वागत केले. दोघांना थांबण्याचा आग्रहदेखील केला, पण तसे शक्य नव्हते. सुरेन्द्र कुमारचा निरोप घेऊन पुढे निघालो. माझा कॅम्प गाठणे आज शक्य नव्हते. पुढे असलेल्या टिंडरबांड कॅम्पवर आमचा मुक्काम होणार होता. मुळमूळे तेथील कॅम्प लीडर अशोकला सहाय्यक म्हणून थांबणार होता. तेथे पोहोचायला सायंकाळचे पावणे सात झाले.

               आम्हा दोघांना बघून अशोक जाम खुश झाला. त्याने इथली साईट दाखवली. मस्त वातावरण आहे.  जागा जास्त मोठी नसली, तरी कॅम्पचे वातावरण आल्हाददायक आहे. या कॅम्पवर आमच्या गप्पा रात्री उशिरापर्यंत चालू होत्या.

               दुसऱ्या सकाळी अशोक आणि मुळमूळेचा निरोप घेतला. मग येथून निघालेल्या बॅच मेम्बर्सबरोबर पुढे   निघालो. या वाटेवर सतत चढण आहे. ही चढण पार करीत खडीयारू थाच गाठायला दुपारचे अडीच वाजले.

 

               समशेरसिंग कंडू(हरियाणा) इथला कॅम्प लीडर आहे. उमद्या स्वभावाच्या या लीडरला बेस कॅम्पला परतायचे होते. त्याचा परिचय अगोदरच बेस कॅम्पला झालेला असल्याने कसली अडचण आली नाही. आमच्या छान गप्पाटप्पा झाल्या. कामाच्या स्वरूपाचे बोलणे झाले. इथे मदतीला असणाऱ्या स्टाफसमवेत ओळख करून घेतली.

 *दुसरा दिवस-

               समशेर सिंग ट्रेक करीत बेस कॅम्पला जाईन म्हणाला आहे. काल इथे मुक्कामी थांबलेल्या बॅच मेम्बर्स बरोबर तो नगारू कॅम्पकडे मार्गस्थही झालाय. त्यामुळे इथली सर्व जबाबदारी आपल्याकडे आलीय. आता तिघे  स्वयंपाकी, सहकारी सोडले तर आपण इथे एकटे आहोत. बॅच मेम्बर्स निघून गेले, की हे एकाकीपण जाणवते.   

मात्र याची हळूहळू आपल्याला सवय होईल. सहकारी कष्टाळू वाटतात. आपण जरी इथले प्रमुख असलो तरी स्वयंपाक व इतर कामांची जबाबदारी या तिघांकडे आहे. त्यामुळे त्यांचेशी आपल्याला जुळवून घ्यावे लागेल.

       इथे पाणी समस्या नाही. आजूबाजूला बिलकुल वस्तीही नाही. कॅम्प साईटही छान वाटतेय. वायएचए कडून प्रत्येक कॅम्पवर रग-ब्लॅंकेट, स्लीपिंग बॅग्स आणि स्वेटर्सची स्वतंत्र तंबूंसह व्यवस्था असल्याने चिंता नाही. तरीही इथली थंडी आणि वारा जाणवतोय.

    

*पाचवा दिवस-

              येथे आपण राजासारखे आहोत. हाताखाली तीन माणसे आहेत. स्थानिक लोक हा कॅम्प बघायला येतजात  आहेत. या साऱ्यांकडून मिळणारी चांगली वागणूक आपले एकाकीपण घालवत आहे.

              रोज इथे दुपारच्या सुमारास बॅच मेम्बर्स येतात. त्यांचे उत्साहाने स्वागत आपण करतो. बॅचच्या ग्रुप लीडरला भेटून मेम्बर्सची माहिती व त्यांचे प्रोब्लेम जाणून घ्यायचे असतात. सर्वांचे रिपोर्ट कार्ड्स स्वतःकडे घ्यायचे असतात. त्यातले बरे-वाईट शेरे बघून दक्ष राहून पुढील कारवाई करायची महत्वाची जबाबदारी कॅम्प लीडर म्हणून आपली आहे.

           इथल्या तंबूत लेडीजची स्वतंत्र व्यवस्था ग्रुप लीडरच्या मदतीने करायची, इथल्या वातावरणाची चौफेर माहिती देऊन, स्थानिक लोकांना कुठलाही उपद्रव न देता इथला मुक्काम आनंदी व शिस्तबद्द कसा ठेवायचा या विषयी कठोर भाषेत पण कोणालाही न दुखविता जाहीरपणे सांगायचे, हे काम म्हणावे तितके सोपे  नाही. पण ते इथे  करावे लागतेय.

            इथल्या थंड वातावरणात स्वतःचा स्टॅमिनाही आपल्याला टिकवायचा आहे. पण या सर्व धावपळी करताना आतून समाधान वाटत आहे. हा अनुभव आपल्याला भविष्यात उपयोगी ठरणार आहे.

*दहावा दिवस-

           या भागात अस्वल, तरसांचा वावर असल्याचे काही गावकरी सांगत आहेत. जंगली गुंफा इथून फार लांब नाहीत. त्यामुळे तुम्ही काळजी घ्यावी, असे त्यांचे म्हणणे आहे. रात्री उशीरा कुत्र्यांचे जोरदार ओरडणे ऐकायला येते. हे जनावरे येतजात असल्याचे लक्षण आहे. त्यामुळे आम्ही सारे सावधपणे कॅम्पवर वावरत आहोत. बॅच मेम्बर्सनी कॅम्प बाहेर अजिबात जाऊ नये, अशा सक्त सूचना दररोज देत आहे.

         आज २१ जणांची बॅच दाखल झालीय. हा मूळ ग्रुप होता पन्नास जणांचा, अशी माहिती ग्रुप लिडरने दिली आहे. यातले काही जण बेसकॅम्पलाच थांबले. काहीना वाटेत त्रास व्हायला लागला, तर तीघांना खालच्या कॅम्प लीडरने आक्षेपार्ह वर्तणुकीमुळे बेस कॅम्पला परत पाठविले आहे.

         ही सगळी माहिती घेताना ग्रुप लीडरची मदत होते. रिपोर्ट कार्ड्सच्या नोंदी पण वाचायला मिळतात. भारतभर पसरलेले सहभागी या ठिकाणी येतात. यांमध्ये भटकंतीची आवड असलेले दर्दी सहभागी आहेत, तसेच अवगुणी देखील मजा करण्याच्या हेतूने ट्रेकला येतात. त्यामुळे अवघ्या बॅचला डाग लागतो. सज्जन मेम्बर्सना याचा त्रास होतोच, पण कॅम्प लीडरची जबाबदारी घेतल्यामुळे आपल्यालाही सावध राहून काम करावे लागतेय.   

 

*चौदावा दिवस- 

            कालची एकत्रित बॅच ६५ जणांची होती. त्यात एका बॅचचे ३२, तर दुसऱ्या बॅच चे ३३ जण होते. ग्रुप लीडर होता गाडगीळ. हा डोंबिवलीचा. विशेष म्हणजे अशोक त्याच्या कॅम्पवरून येथे भेटायला व हा कॅम्प बघायला आला होता. थोड्या वेळाने तो परत जाणार म्हणाला, तेव्हा आग्रहाने त्याला थांबायला लावले. अशोकच्या कॅम्पवर आज रेस्ट डे होता(म्हणजे उद्या तेथे बॅच येणार नव्हती).

                रात्री सारी कामे आटोपल्यावर एकमेकांचे इथले अनुभव सांगून दोघांनी नेहेमीच्या गप्पा केल्या.

 

*सोळावा दिवस-

               काल आलेल्या बॅचमध्ये रतन भाटी(राजस्थान) हे वायएचए चे अधिकारी देखील होते. कॅम्पचे इन्स्पेक्शन     करायला ते येणार असल्याची अगोदर माहिती मिळाली होती.

        हा अधिकारी स्वभावाने चांगला होता. सिनिअर असला तरी आल्या आल्याच त्यांनी सांगितले की,’ तू तुझ्या पद्धतीने काम कर. मी त्यात पडणार नाही ! माझे काही टेन्शन वगैरे घेऊ नकोस.’

        राजस्थानची डेझर्ट सफारी त्यांच्याच पुढाकाराने होते. इथल्या कुकिंग स्टाफशी भाटी सरांशी जुनी ओळख आहे. त्यामुळे ते पण खुश झाले. त्यांनी मसालेदार भाजी केली व छान जेवणाचा बेत केला.

               गप्पा मारताना भाटी सरांनी त्यांचे जुने नवे अनुभव ऐकवले. आपल्या इथल्या कामाविषयी ते समाधानी असल्याचे जाणवले. येथून निघताना त्यांनी पत्ताही मागितला.

 

*सतरावा दिवस-

          काल मुक्कामी आलेल्या बॅच मधील एक महिला मेंबर(गुजरात) म्हणाली, ‘ आज सकाळीच मी परत बेस कॅम्पला जाते,’ तीचा उजवा हात व खांदा सुजला होता, तीला समजावून सांगितले, ‘येथेच काय तो विचार फायनल करा व  विश्रांती घ्या या कॅम्पवर. त्यांच्या ग्रुप लीडरशीही बोललो. मग तीच्या कार्डावर तसा रिपोर्ट लिहिला.

             पण ही बाई आज सकाळी सांगायला आली की, ‘ मी ग्रुपबरोबर पुढे निघतेय.’ तीची स्थिती पाहून व ग्रुप लीडरशी मत घेऊनच मी काल रिपोर्ट तयार केला होता. आता काय करणार ? तीला समजावून देखील ती ऐकेना ! अखेरीस तीचे सहकारी तीची काळजी घ्यायला तयार झाले. ग्रुप लीडरनेही ते मान्य केले. त्यानंतर तीच्या रिपोर्ट कार्डवर सुधारणा करून पुढच्या कॅम्पवर जायची परवानगी दिली.

      

 

*खडीयारू थाच ते कसोल बेस कॅम्प-

               आज या कॅम्पचा चार्ज दुसऱ्या कॅम्प लीडरकडे सोपवून कसोलच्या बेस कॅम्पकडे निघायचे होते. अशोकही त्याचा कॅम्प दुसऱ्याकडे सोपवून इथे आला होता. बेस कॅम्पला ही माहिती अगोदरच देऊन अधिकाऱ्यांची मान्यता आम्ही घेतली होती.

               त्याप्रमाणे इथल्या सर्व सहकाऱ्यांचा व स्थानिक गावकऱ्यांचा निरोप घेऊन नगारू कडे निघालो. बॅच अगोदरच पूढे पाठविली होती. नगारूकडे लाकूड फाटा पोहोचविणारा एक मजूर आम्हाला वाट दाखवायला सोबत  होता. त्याच्याशी गप्पा मारीत, आडवी तिडवी चढण पार करीत असताना तो मजूर कधी पुढे निघून गेला ते कळलेच नाही.

               दिवसा उजेडी नगारूचा कॅम्प गाठायचा आहे, म्हणून जास्त विश्रांती घ्यायची नाही, असे ठरवून दोघांनी चालायची गती वाढवली. तिन्ही सांजेला जोरदार वारा सुरू झाला. एक मोठी चढण येत होती, ती चढल्यावर कॅम्प लागणार होता. या चढणीच्या वाटेवर असताना पायाखालचे कडक झालेले बर्फ आमची परीक्षा घेऊ लागले ! दोघांच्याही  पाठीवर वजनदार हॅवर सॅक होत्या. कठीण बर्फावर पाऊल ठेवताना पाठीवरील सॅकच्या वजनाचा तोल सांभाळावा लागत होता.

             या ठिकाणी पाठच्या दिशेला हजार दीड हजार फुटांची बर्फाळलेली खोल दरी होती ! तीच्याकडे पाहाणे धोक्याचे होते. आता पुढे एकेक पाऊल बर्फात रुतवताना दम लागत होता ! अशोकने मला पुढे केले व पाठी राहून तो  धीर देऊ लागला.

              या चढणीच्या वरच्या टोकाला आमचे तंबू दिसायला लागले तेव्हा खूप आनंद झाला. आता वरून कोणीतरी येईल मदतीला येईल म्हणून जोरदार हाका मारायला आम्ही सुरुवात केली. पण वाऱ्याच्या आवाजाने आमचे आवाज वरती पोहोचत नव्हते. त्यामुळे मदतीची आशा सोडून दिली व देवाचे नाव घेत आहे त्या जागीच तोल सावरून थोडी विश्रांती घेत वर चढू लागलो. कशीबशी चढण पार केली व माथा गाठला. अशोक पण पाठोपाठ वर आला. या माथ्यावर एका बाजूला सेफ जागा पाहून दोघांनी दहा पंधरा मिनिटे आराम केला, तेव्हा हलके वाटले, खाली दिसणारी खोल दरी भयाण वाटत होती. एकमेकांच्या साथीने आणि देवकृपेने इथपर्यंत सुखरूप आलोय, याबद्दल देवाचे मनोमन आभार मानले, मग कॅम्पच्या दिशेने निघालो.

             नगारू  कॅम्पमध्ये आरामात बसलेला कॅम्प लीडर अदबीने पुढे आला. त्याने हस्तांदोलन करीत आमचे स्वागत केले, त्यावेळी आमच्या अवस्थेची कहाणी त्याला सांगून, ‘एवढ्या जोरात हाका मारूनही तुम्ही बाहेर बघायला आला नाहीत याचे वाईट वाटले ‘ असे स्पष्टपणे त्याला ऐकवले. बिचारा गप्प राहिला. त्याने समजावून आम्हाला शांत केले.

             इथला मुक्काम चांगला झाला. मात्र आमच्या डोक्यातून तो जीवघेणा प्रसंग काही जात नव्हता.

             दुसऱ्या दिवशी सकाळी इथल्या बॅच बरोबर आम्ही सारपासच्या माथ्यावर निघालो. सारपास मोहिमेचे हे सर्वोच्च ठिकाण ! एखाद्या उंच व प्रशस्त डोंगर माथ्यावर आम्ही उभे राहून चहूकडे  दिसणारी उत्तुंग हिमशिखरे पाहु लागलो. अगदी दूरपर्यंत दिसणारा शुभ्रधवल हिमालय नजरेत साठवून ठेवण्याचा प्रयत्न करु लागलो.

             ‘वायएचए’ ने नेमलेले एक्सपर्ट गाईड्स सगळ्यांना वाट दाखवीत पुढे नेत होते. सर्वत्र बर्फच बर्फ असल्याने लक्ष थोडे इकडचे तिकडे झाले, तरी सॅक सकट चालणारा एखादा ट्रेकर आडवा होत होता. इथे प्रत्येकाकडे आईस ऍक्स(म्हणजे बर्फात वापरायची कुदळ) दिलेली होती. तीचा आधार घेत सगळे चालत होते. तरी  बहुतेक जण दीड दोन फुटांच्या खड्डयात पडत होते ! सर्वांच्या सुरक्षेसाठी रोप्स(म्हणजे दोरखंड) होते. त्यामुळे कोणी पडला तरी त्याला सावरता येत होते.

               काही अंतर चालल्यानंतर सर्वांना सूचना मिळाल्या की, ‘ आता इथून खाली सुमारे दोनशे फुटांचा बर्फाळलेला उतार आहे. तेव्हा प्रत्येकाने स्लाइडिंग करून खालच्या टोकाला पोहोचायचे आहे आणि ते बंधनकारक आहे. हा उतार बघून काहींची गाळण उडाली, तर काही मनमौजी ट्रेकर्स खुश झाले !

              ही बर्फातली घसरगुंडी होती ! आपल्या पाठीवरची सॅक तशीच ठेवून, नजर समोर ठेऊन आणि हाती असलेली आईस ऍक्स तीची दोन्ही टोके बाहेरील बाजूस ठेवीत स्पीडने प्रत्येकाने खाली सुटायचे होते ! सगळ्या सूचना पाळून हे केले तर कठीण नव्हते. त्यात चूक घडली तर गटांगळ्या खात खाली जावे लागले असते !                 

              साऱ्यांना रांगेत उभे करून गाईड्स एकेकाला स्लाइडिंगचे धडे देत खाली सोडू लागले. सुरुवातीला सगळे पाठी पाठी करीत राहिले, पण हाच खाली जाण्याचा मार्ग असल्याचे गाईड्सनी सांगितल्यावर साऱ्यांचा नाईलाज झाला. प्रत्येकाला व्यवस्थित पोजिशन देऊन खाली पुश करायला गाईड्सनी सुरुवात केली.

             त्यानंतर धमाल सुरू झाली ! स्लाइडिंगचा उतार साधारण ऐशी डिग्री इतका होता. त्यामुळे वरून व्यवस्थित पोजिशन घेऊन बसलेला ट्रेकर तसाच सुरक्षितपणे दोनच मिनिटात खाली पोहोचत होता ! काहीजण थोडे इकडे तिकडे वळू लागले की त्यांचे तोल ढळू लागायचे. पण आईस ऍक्स त्यांना स्थिर करायला उपयोगी ठरत होती.

          आम्ही शेवटच्या रांगेत राहिलो व स्लाइडिंग करीत खाली उतरण्याचा अभूतपूर्व आनंद घेतला.

          आज बिशकेरी थाच या कॅम्पवर मुक्काम केला. कॅम्पलीडर एम.पी. चा होता. त्याच्याशी मस्तपैकी गप्पा हाणल्या आणि रात्री छान विश्रांती घेतली.

      बिशकेरी थाच येथून आम्ही दुसऱ्या दिवशी सकाळी खाली बरशानीकडे निघालो. वाटेत भंडक थाच कॅम्प आहे. पण तेथे जास्त न थांबता  बरशानीकडे निघालो. तेथे खूप वेळ थांबल्यावर बस मिळाली. त्या बसने मणिकरण गाठले. मणिकरण येथील कुंडात स्नान केल्यावर उत्साह आला ! ग्रंथसाहिबाचे दर्शन केले, प्रसाद घेतला. त्यानंतर निवांतपणे कसोल कॅम्प कॅम्पकडे प्रयाण केले.

*पून्हा कसोल बेसकॅम्प-

      बेस कॅम्प कमांडन्ट विरुसिंग याने आमचे छानदार स्वागत केले व गप्पाही मारल्या. फिल्ड ऑफिसर हृषीकेश यादव काही दिवसांपूर्वी मुंबईला गेले होते. त्यांचा चार्ज दुसऱ्या कोणाकडे होता. येथे रीतसर आमच्या कामाचा सविस्तर रिपोर्ट जमाखर्चासह इथल्या ऑडिटरकडे दिला व येथे असलेल्या प्रोग्रॅम डायरेक्टरची भेट घेतली. त्यांचे नाव लक्षात नाही, पण हा भला गृहस्थ आहे. सगळ्या कॅम्पचे आणि लीडर्सचे रिपोर्ट्स त्यांच्यापर्यंत पोहोचत होते. त्यांनी आमच्या दोघांच्या कामाची मनापासून प्रशंसा केली, तेव्हा सगळी धावपळ सार्थकी लागल्याचे समाधान झाले. त्या रात्री त्यांच्या हस्ते आम्हाला मानचिन्ह आणि प्रमाणपत्र मिळाले आणि या सेवाकार्याची इतिश्री झाली.

      सारपास मोहीमेच्या भल्या-बुऱ्या आठवणी मनात साठवित, इथल्या लीडर्स-स्नेह्यांना भेटून दुसऱ्या दिवशी आम्ही कसोलहून निघालो आणि कुलू, चण्डिगढ, दिल्ली मार्गे आमच्या कर्मभूमीत-मुंबईत दाखल झालो.

      ही कॅम्पलीडरशिप प्रत्येक साहसप्रेमी गिर्यारोहकाने करावी आणि आपल्या अनुभवाचा आवाका वाढवावा, असे मला वाटते. कारण तेथे खूप काही शिकता येईल.

            

 

                                                                   :::::::::::::